مشتق ( ادبی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مشتق ( ادبی ) : لفظ گرفته شده از لفظ دیگر با تناسب در معنا و ترتیب حروف
مشتق، در اصطلاح ادیبان، هر لفظی را گویند که از لفظ دیگر گرفته شده، مشتمل بر حروف اصلی آن باشد و در اصل معنا با آن تناسب داشته و در ترتیب حروف نیز با آن موافق باشد، امّا از لحاظ هیئت با آن اختلاف داشته باشد، مانند: ' ضارب ' که از ' یضرب ' گرفته شده و حروف اصلی آن را نیز (ض، ر، ب) به ترتیب دارا است، و در معنا نیز متناسب با آن است، ولی هیئت آنها با هم فرق دارد.
نکته:
اشتقاق، به معنای گرفتن لفظی دیگر از یک لفظ، به شرط مناسبت آن دو در معنا و ترتیب حروف اصلی، و مغایرت آنها در صیغه است. اشتقاق، به صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده است، اما هرگاه اشتقاق به طور مطلق استعمال شود، به اشتقاق صغیر انصراف دارد.
در اشتقاق صغیر، میان دو لفظ تناسب در حروف اصلی و ترتیب وجود دارد، مثل: اشتقاق ' ضرب ' از ' ض، ر، ب '.
در اشتقاق کبیر، میان دو لفظ تناسب در لفظ و معنا وجود دارد، اما تناسب در ترتیب وجود ندارد، مثل: ' جبذ ' و ' جذب '.
در اشتقاق اکبر، میان دو لفظ فقط در مخرج تناسب وجود دارد، مثل: ' نحق ' و ' نعق ' [۱].
پانوشت
منابع
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 1 : صفحه 198
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 1 : صفحه 195
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «مشتق ( ادبی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مشتق ( ادبی ) به زیرصفحه مشتق ( ادبی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 52
- اصطلاحات الاصول : صفحه 245
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 58
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 287
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 1 : صفحه 237، 329
- المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 225
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 155
- تحریرالمعالم : صفحه 37
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 98
- شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه (120-121)
- شرح البدخشی (به ضمیمه شرح الاسنوی) جلد 1 : صفحه 262
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 42
- مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 66
- معارج الاصول : صفحه 49
- منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 329
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 1 : صفحه 195، 198
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 123