مدرج
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مدرج : پی‌درپی آوردن کلام دو نفر، بدون تفکیک گویندگان
مُدْرَج- که مُدَرَّج نیز خوانده می‌شود- در لغت از مصدر «اِدراج» به معنای درهم نوردیدن و به هم پیچیدن جامه و نامه و نیز به معنای بازبستن و آمیختن دو چیز به هم است.
«مُدرَج» در اصطلاح، یکی از انواع اسلوب بدیعی و فنون بلاغی قرآن، و عبارت است از این که کلامی به گونه‌ای در پی کلام دیگر بیاید که تصور شود در پی هم هستند و گوینده آن‌ها یکی است؛ در حالی که با هم ارتباط ندارند.
زرکشی در ~البرهان~ می‌گوید: این اسلوب را به‌آن دلیل مدرج نامیده‌اند که شبیه حدیث مدرج است و حدیث مدرج آن است که در متن حدیث یا سند آن به سبب اندراج مطلبی، تغییری صورت پذیرفته باشد؛ مانند: «الْآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ أَنَا راوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِینَ» (یوسف// 51) تا این‌جا کلام زلیخا تمام شد. ادامه آیه، کلام حضرت یوسف است: «ذلِکَ لِیَعْلَمَ أَنِّی لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِ» (یوسف// 52) . زلیخا گفت: اینک حق آشکار شد؛ من بودم که از او کام خواستم و او از راستگویان است. یوسف گفت: چنین بود، تا او (عزیز مصر) بداند که من در نهان به او خیانت نکرده‌ام. البته در این که گوینده این آیه و آیه قبل کیست، بین مفسران اختلاف است.
منابع
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مدرج به زیرصفحه مدرج/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.