مالکیت ( فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ مالکیت ( فقه )

◄ مالکیت اموال عمومی

◄ مالکیت تصرف در مزارعه

◄ مالکیت شخصیت‌های حقوقی

◄ مالکیت صید بدون اخذ

◄ مالکیت عبد

◄ مالکیت متبایعان

◄ مالکیت مجنون

◄ مالکیت مجیز

◄ مالکیت معنوی ( فقه )

◄ مالکیت موّرث

◄ مالکیت واقف ( فقه )

◄ مالکیت کودک

◄ مالکیّت واهب

توضیح مفهومی

مالکیّت: مراد از مالکیّت، اختصاص چیزی به انسان است؛ به گونه‌ای که بر هر نوع تصرف مشروع در آن، استیلا و سلطنت داشته باشد. مالکیّت یا خصوصی است یا فردی عبارت است از مالکیّت شخصِ حقیقی یا حقوقی نسبت به چیزی و مالکیّت عمومی یا اجتماعی به معنای مالکیّت عمومی یا اجتماعی به معنای مالکیّت جمعی نسبت به آن چیز است مانند مالکیّت همه مسلمانان نسبت به زمین‌های آباد در زمان فتح (--» زمین مفتوح عنوه) . مالکیّت دولتی نیز به معنای مالکیّت منصب الهی در دولت اسلامی است که در مقام نبوّت و امامت متجلّی می‌باشد. 3

در مالکیّت شرط است که راه کسب، مصرف و ذخیره کردن مال، حلال باشد. از این رو، تملّک مال از راه غیر مشروع مانند غصب (--» غصب) ، دزدی (--» دزدی)

و ربا (--» ربا) حرام و باطل است و اسراف (--» اسراف) و تبذیر (--» تبذیر) در هزینه کردن مال، ممنوع و حرام است؛ چنانچه در پاره‌ای موارد، ذخیره کردن مال نیز جایر نیست 4 (--» احتکار) .

هر چیزی حتی انسان برده قابل تملّک است، مگر به دلیلی استثنا شده باشد مانند شراب و خوک برای مسلمان. 5

آنچه مالکیّت بدان تعلّق می‌گیرد یا عین است مانند زمین و خانه یا منفعت مانند سکونت در خانه و یا انتفاع مانند استفاده از مال عاریه‌ای.

سبب حصول ملکیت عین یا عقد معاوضی است مانند بیع (--» بیع) ، صلح (--» صلح) ، مزارعه (--» مزارعه) ، مساقات (--» مساقات) ، و مضاربه (--» مضاربه) یا غیر معاوضی مانند هبه (--» هبه) . صدقه (--» صدقه) و وصیّت (--» وصیّت) به مال موجود و مشخص و یا غیر عقد است مانند حیازت (--» حیازت) ، احیاء موات (--» احیاء موات) ، غنیمت گرفتن (--» غنیمت) و پیدا کردن مال گم شده (--» لقطه) .

سبب حصول ملکیّت منفعت نیز یا عقد معاوضی است مانند اجاره (--» اجاره) یا غیر معاوضی مانند وصیّت به منفعت مالی مانند سکونت خانه و برخی انواع وقف (--» وقف) و یا غیر عقد است مانند فتح سرزمین‌های کفّار با جنگیدن.

سبب حصول ملکیّت انتفاع (--» انتفاع) نیز یا عقد معاوضی است مانند مالکیّت انتفاع شوهر از همسر خویش به واسطه عقد نکاح یا غیر معاوضی مانند برخی دیگر از انواع وقف و یا غیر عقد است مانند مالکیّت مهمان نسبت به انتفاع از آنچه که میزبان برای او فراهم آورده است. 6 (--» تملیک) (--» تملّک.

منابع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 611

اصطلاح‌نامه

یادداشت دامنه

در اصطلاح فقه هر سلطه قانونی را ملک نامند و مالکیت صفتی است که از این نظر بکار میرود. لذا گفتهاند: مالکیت خانه، مالکیت حق تحجیر، مالکیت منافع و غیره؛ حقوق تالیف .