قیاس تنقیح مناط
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
قیاس تنقیح مناط : سرایت دادن حکم ' اصل ' به ' فرع ' به واسطه تنقیح مناط
قیاس تنقیح مناط، قیاسی است که از راه تنقیح مناط، یعنی از اعتبار انداختن اوصافی که در ثبوت حکم بر اصل مدخلیتی ندارد، انجام می‌گیرد.
به بیان دیگر، با پاکیزه و منقح ساختن ملاک و مناط، دایره شمول حکم توسعه داده می‌شود و حکم به موارد دیگر سرایت می‌کند ـ نه آن که علت حکم استخراج می‌شود ـ زیرا علت حکم در کلام شارع با اوصاف زاید ذکر شده است. برای مثال، در ' حدیث اعرابی ' آمده است که شخصی خدمت پیامبر (ص) رسید و عرض کرد: ' واقعت اهلی فی نهار رمضان… ' پیامبر (ص) فرمود: ' اعتق رقبة '؛ با دقت در اوصافی که همراه حکم است معلوم می‌شود که وصف اعرابی بودن و نیز اوصافی مانند اهل، زوجه بودن و… در حکم، اثر ندارد؛ بنابراین، حکم هر مرد و زنی که این عمل را انجام باشد بر اعرابی قیاس می‌گردد.
نکته:
هرگاه تنقیح مناط به صورت قطعی انجام گیرد حجت است، ولی اگر به صورت ظنی باشد نزد شیعه حجت نیست.
نیز ر.ک:تنقیح مناط.
منابع
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 519
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 300
- علم اصول الفقه و خلاصة التشریع الاسلامی : صفحه 78
- اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 691
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 315
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قیاس تنقیح مناط» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: