قطع ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
قطع ( اصول فقه ) : اعتقاد جازم نسبت به یک چیز
قطع، در لغت به معنای بریدن و انکشاف کامل و نیز به معنای علم و یقین است.
عالمان اصولی معمولاً تعریف روشنی از قطع ارائه نداده و مفهوم آن را روشن فرض کرده‌اند؛ از این رو، در بسیاری از کتاب‌های اصولی، یا تعریفی از آن ارائه نشده، یا به آثار آن تعریف شده است.
به هر حال، قطع عبارت است از: ' اعتقاد جازمی که در نظر قاطع با واقع مطابق است '؛ بنابراین، شخص قاطع ـ به درستی یا به غلط ـ واقع را برای خود مکشوف می‌داند و به هیچ وجه احتمال خلاف در قطع خویش نمی‌دهد.
با توجه به این که ' علم ' عبارت است از ' اعتقاد ثابت مطابق با واقع '، معلوم می‌شود که علم اخص از قطع است و به همین دلیل، قطع را شامل علم، جهل مرکب و اعتقاد تقلیدی می‌دانند. در بعضی از کتاب‌های اصولی، قطع با علم و یقین مترادف دانسته شده است، اما محققان نظر اول را برگزیده‌اند.
نکته اول:
با این که محققان اصولی تعریف بالا را برای قطع پذیرفته‌اند، اما در عمل، ظن اطمینانی را نیز جزء علم به حساب آورده‌اند، و از آن جا که علم، اخص از قطع است، با نام قطع عادی یا عرفی از آن بحث نموده‌اند.
براساس این، قطع، به قطع حقیقی و قطع عرفی تقسیم شده است.
نکته دوم:
در کتاب‌های قدما و نیز کتاب هایی که با آن روش تدوین شده است، مبحث قطع وجود ندارد، بلکه تنها از علم، ظن و شک به عنوان مقدمه علم اصول فقه گفت‌و‌گو شده است، اما متأخران آن را با عنوان مبحث قطع و یا علم در کتاب‌های اصولی آورده‌اند.
نکته سوم:
میان علما اختلاف است که آیا بحث از قطع و احکام آن، یک بحث اصولی است یا فقهی و یا کلامی.
برخی آثار و خواص قطع عبارت است از: ذاتی بودن حجیت آن؛ غیر قابل جعل بودن حجیت آن، و عدم امکان سلب حجیت از آن؛ یعنی شارع نمی‌تواند قاطع را از عمل به قطع خود باز دارد [۱] .
منجّزیت و معذّریت و وجوب موافقت قطعی با قطع و حرمت مخالفت قطعی با آن، از آثار حجیت ذاتی قطع می‌باشد.
پانوشت
منابع
- المدخل الی عذب المنهل : صفحه 17
- اصطلاحات الاصول : صفحه 219
- تحریرالمعالم : صفحه 143
- شرح رسائل جلد 1 : صفحه 176
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 235
- نهایة الاصول : صفحه (393-394)
- فرهنگ معارف اسلامی جلد 3 : صفحه 525
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 293
- کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 2 : صفحه 1199
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 16
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 26
- عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه (46-47)
- مفاتیح الاصول : صفحه 452
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قطع ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اخص
- به لحاظ اخذدرموضوع:
- قطع طریقی، قطع موضوعی
- به لحاظ قاطع:
- قطع قَطّاع، قطع متعارف، قطع وسواس
- به لحاظ معتبر:
- قطع تعبدی، قطع عرفی، قطع وجدانی
- به لحاظ معلوم:
- علم اجمالی ( اصول فقه )، علم تفصیلی ( اصول فقه )
- به لحاظ واقع:
- قطع مخطئ، قطع مصیب
وابسته
- احکام قطع، ادله قطعی، اصابت قطع با واقع، امتثال ( اصول فقه )، تبدل قطع، تجری ( اصول فقه )، قاطع ( اصول فقه )، مخالفت احکام، موافقت احکام
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قطع ( اصول فقه ) به زیرصفحه قطع ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- جلد 3 : صفحه 784
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 2، 4، 242
- اصطلاحات الاصول : صفحه 219، 223
- اصول الاستنباط : صفحه 177، 179
- اصول السرخسی جلد 1 : صفحه 225، 237، 283، 284، 310
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 245
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 19، 26، 35، 170
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 12، 259، 266، 271، 274
- الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة : صفحه 37
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 29
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 134، 189
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 23، 24، 28، 31
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1 : صفحه 19، 21، 22، 428
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 2 : صفحه 39
- الفوائد الحائریة : صفحه 79، 80، 127
- القواعد و الفوائد جلد 1 : صفحه 59، 316
- اللمع فی اصول الفقه : صفحه 47
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 1 : صفحه 83، 390
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 7، 19، 45، 47، 68، 470
- المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 17، 19، 20، 22، 23، 48، 53، 59
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 73
- المدخل الی عذب المنهل : صفحه 17
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 106
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 345، 346
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 225، 226، 229، 230، 235، 262
- بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 27، 30، 35، 69، 126، 149، 332
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 16
- بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 176
- تحریرالمعالم : صفحه 143
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 6، 17
- تلخیص الاصول : صفحه 147
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 5، 7، 8، 9، 18، 46، 49، 429
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 514
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 170، 180، 181
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 133
- شرح رسائل جلد 1 : صفحه 176
- عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه 42، 45، (46-47)، 79، 177
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 211، 212، 214، 391
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 2، 4، 6، 8
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 293
- فرهنگ معارف اسلامی جلد 3 : صفحه 525
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 247
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 6، 13، 14، 16
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 344، 374
- کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 2 : صفحه 1199
- کفایة الاصول : صفحه 297، 303
- مبادی اصول الفقه : صفحه 117
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 5، 51
- مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 8، 99
- معارج الاصول : صفحه 48
- مفاتیح الاصول : صفحه 452
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 5، 11، 23، 26، 29، 34، 38، 63، 191
- نهایة الاصول : صفحه 391، (393-394)، 394، 403
- نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 4، 8، 9
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -1 : صفحه 242
- نهایة الافکار جلد 4-1 : صفحه 242