قاعده قبح عقاب بلابیان
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
قاعده قبح عقاب بلابیان : حکم عقل به قبح عقاب مکلّف قبل از بیان تکلیف و تنجّز آن
قاعده قبح عقاب بلابیان، از قواعد عقلی و مبتنی بر پذیرش حسن و قبح عقلی است و مفهوم آن این است که کیفر کردن شخصی که از جانب شارع و مولا بیانی بر تکلیف، به وی نرسیده، در نزد عقل زشت و ناپسند است.
بنابراین، مورد عمل به قاعده، در جایی است که یا اصلاً بیانی از جانب مولا خطاب به عبد، صادر نشده، و یا اگر صادر شده، به وی نرسیده است و او در نرسیدن آن مقصر نیست.
نکته اول:
مشهور اصولی‌ها دلیل اصلی برائت عقلی را قاعده قبح عقاب بلا بیان می‌دانند.
نکته دوم:
به نظر برخی صاحب نظران میان قاعده دفع ضرر محتمل و قبح عقاب بلا بیان تعارضی وجود ندارد، زیرا قاعده قبح عقاب بلابیان درجایی جاری می‌شود که عبد به وظیفه خود عمل نموده و تفحص و جست‌و‌جو کرده، اما به دلیلی دست نیافته است، در حالی که قاعده دفع ضرر محتمل حتی در جایی که عبد به وظیفه خود عمل کرده و جست‌و‌جو هم نموده، جاری است؛ از این رو، قاعده قبح عقاب بلابیان بر قاعده دفع ضرر محتمل وارد است. راه‌های دیگری نیز برای رفع تعارض بیان شده است [۱].
پانوشت
منابع
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 513
- تحریرالمعالم : صفحه 190
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 55
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 265
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (54-55)
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 132
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 23
- مبادی فقه و اصول : صفحه 164
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قاعده قبح عقاب بلابیان» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قاعده قبح عقاب بلابیان به زیرصفحه قاعده قبح عقاب بلابیان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- جلد 3 : صفحه 373، 467
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 186، 188، 228
- اصطلاحات الاصول : صفحه 48
- اصول الاستنباط : صفحه 217، 225
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 513، 514، 515
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 54، 64، 65، 199، 200
- الفوائد الحائریة : صفحه 63، 64، 66، 68، 72، 73
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 470
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 55، 57، 58، 59، 61، 77، 108، 109، 173
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 23، 25، 26، 27
- تحریرالمعالم : صفحه 190
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 189
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 236، 277
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 132
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (54-55)، 55، 317، 318، 319، 352
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 261، 352
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 335
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 265
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 365، 366، 389، 390
- کفایة الاصول : صفحه 390، 405
- مبادی اصول الفقه : صفحه 122
- مبادی فقه و اصول : صفحه 164
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 283، 284، 285، 286، 288، 503
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 438، 442، 443، 446
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 10، 329
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 4 : صفحه 584
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 172
- نهایة الاصول : صفحه 567، 570
- نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 199