شرکت

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

اشتراک: شریک شدن با یکدیگر تعدّد معانی حقیقی یک لفظ یا تعدّد افراد یک معنا.

از معنای نخست در باب‌های تجارت، شرکت، احیاء موات، حدود و قصاص سخن رفته و موارد آن عبارت است از:

اشتراک در ملک: اشتراک در مال یا اختیاری است مانند اشتراک دو یا چند نفر در خریدن زمینی، یا قهری مانند اشتراک ورثه (--» ارث) در ترکه میّت به سبب فوت او (--» شرکت) .

اشتراک در حق: اشتراک دو یا چند نفر در حقّی مانند حق خیار (--» خیار) ، حق شفعه (--» شفعه) و حق قصاص (--» قصاص) که به ارث به آنان منتقل شده است.

اشتراک در انتفاع: اشتراک عموم یا گروهی از مردم در انتفاع از مکان‌های عمومی مانند راه‌ها، مساجد، مدارس و دیگر مشترکات (--» مشترکات) .

اشتراک در جنایت: اشتراک دو یا چند نفر در ارتکاب جرمی مانند دزدی و قتل (--» جنایت) .

اشتراک در تکلیف: اشتراک همه مکلّفان در تکالیف شرعی (--» قاعده اشتراک) .

از معنای دوم در اصول فقه، بخش الفاظ سخن رفته است.

اشتراک یا لفظی است یا معنوی اشتراک لفظی، به معنای تعدّد معانی حقیقی برای یک لفظ در یک زبان است مانند « قُرء » که در زبان عرب به معنای حیض و نیز پاکی از آن آمده است. تعیین معنایی که مراد گوینده است در مشترک لفظی نیازمند قرینه تعیین کننده است. مقابل اشتراک لفظی، ترادف (--» ترادف) است.

اشتراک معنوی، به معنای تعدّد افراد معنای حقیقی یک لفظ است مانند لفظ

انسان که همه افراد و اصناف انسان را در بر می‌گیرد. 1

شکی در امکان وقوع اشتراک معنوی نیست، لیکن اصولیان در امکان اشتراک لفظی و بر فرض امکان، در وقوع آن، اختلاف دارند. بیشتر، قائل به امکان و وقوع آن هستند. برخی، استعمال لفظ مشترک را در قرآن کریم به دلیل پیدایش اجمال در صورت نبودن قرینه بر تعیین معنای مراد یا طولانی شدنِ بدون فایده کلام در صورت آوردن قرینه، نفی کرده‌اند. 2

مهم ترین اثر اشتراک لفظی، پیدایش اجمال در دلیل (قرآن و سنّت) در صورت نبود قرینه تعیین کننده است که موجب عدم جواز تمسّک به لفظ مشترک می‌شود (--» اجمال) .

1 - دروس فی علم الاصول (حلقه ثانیه) 1 192 - 193.

2 - محاضرات فی اصول الفقه 1 233.