شبهات نزول قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
شبهات نزول قرآن : پرسش‌ها و اشکالات پیرامون چگونگی و زمان نزول قرآن
مراد از شبهات نزول قرآن در اینجا، اعم از پرسش‌های از سوی موافقان، و اشکالات از سوی مخالفان در باره زمان و چگونگی نزول قرآن است. یکی از سؤالاتی که پیشینه‌ای دراز دارد مربوط به آیاتی است که دلالت دارد قرآن در یک شب (إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ (دخان// 3) ) یعنی شب قدر (إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْر (قدر// 1) ) و در ماه مبارک رمضان (شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآن (بقره// 185) ) نازل شده، و از طرف دیگر می‌دانیم نزول قرآن همزمان با بعثت پیامبر اسلام (ص) در ماه رجب، و نزول آیات اول سوره علق بوده است، این دو مطلب چگونه با هم سازگارند؟
شبهه تعارض بین نزول قرآن در شب قدر و وقوع بعثت پیامبر اکرم (ص) در بیست و هفتم رجب به گونه‌ای است که باعث اختلاف در تعیین تاریخ بعثت گشته، در این میان شیعه با استناد به روایات متعدد معتقد است که بعثت در روز 27 رجب واقع شده، در حالی که اهل سنت با استناد به ظهور آیات در نزول قرآن در ماه مبارک رمضان و هم زمانی بعثت با نزول قرآن وقوع بعثت را در رمضان می‌داند.
برای روشن شدن مسأله ابتدا باید دید آیا بین بعثت و نزول قرآن تلازم و همزمانی وجود دارد یا نه؟ و اگر بعثت با نزول قرآن همزمان بوده چگونه نزولی مراد است؟ اگر نزولی که همزمان با بعثت بوده غیر از نزولی باشد که در آیات مذکور آمده دیگر تعارضی در بین نخواهد بود.
نظر مشهور در بین مفسران این است که نزول قرآن در شب قدر به معنای نزول دفعی تمام قرآن است، و این نزول، با نزول آیاتی از سوره علق در 27 رجب که ناظر به شروع نزول تدریجی است، تعارضی ندارد. همچنین گفته شده در قرآن، آنجا که نزول دفعی مراد بوده از کلمه انزال و در مواردی که نزول تدریجی مراد بوده از کلمه تنزیل استفاده شده است. انزال به معنای نازل کردن دفعی و یک پارچه، و تنزیل به معنای نازل کردن تدریجی است، و کلمه (قرآن) هم بر مجموع این کتاب الهی اطلاق میشود و هم بر اجزای آن.