زیادت الف
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
زیادت الف : از موارد اختلاف رسم الخط مصاحف عثمانی با رسم الخط متداول
اعراب مردمانی بادیه‌نشین و دور از فرهنگ و همواره در حال کوچ و حرکت بودند و خط و کتابت بین آن‌ها رواج نداشت. تنها اندک زمانی پیش از اسلام در پی سفرهای تجاری به شام و عراق، خط و کتابت را از اقوام مجاور خود فراگرفتند. از مشخصات رسم‌الخط دوره صدر اسلام، نداشتن نقطه، اعراب، تشدید و… است.
اصل در نوشتن، ضبط کلمه به گونه‌ای است که گفته می‌شود و صورت مکتوب کلمه باید بدون کاستی و یا افزایشی و هیچگونه تغییر و تبدیلی حاکی و مبیّن صورت ملفوظ آن باشد. اما در مصاحف عثمانی این اصل رعایت نشده و حروف زیادی در آن یافته می‌شود که مخالف آن طرزی است که تلفظ می‌گردد.
اختلاف این رسم‌الخط با رسم الخط متداول، در قالب شش قاعده بیان شده است که عبارتند از: زیادت؛ حذف؛ تبدیل؛ اتصال؛ انفصال؛ نوشتن کلماتی با دو قرائت به یک شکل.
زیادت، در رسم الخط عثمانی، دارای اقسامی است:
1. زیادت الف: گاهی در اول کلمه، الف اضافه می‌شد، مثل «الف» در «لَاَاذبَحَنّه» (به جای لَأذبَحَنّه) ؛ و گاهی در آخر کلمه، مثل: «یرجوا» و «یدعوا»؛ و گاهی نیز در وسط کلمه، مثل زیادت الف در وسط کلمه «جِائَ» در آیه: «وَجِائَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ» (فجر// 23) ، و کلمه «لِشَائٍ» در «وَلَا تَقُولَنَّ لِشَائٍ إِنِّی فَاعِلٌ ذَلِکَ غَدًا» (کهف// 23) ؛ و کلمه «مائة».
2. زیادت واو: مثل زیادت واو در کلمه «سَأُورِیکُمْ» در آیه: «سَأُورِیکُمْ دَارَ الْفَاسِقِینَ» (اعراف// 145) ؛ و آیه: «سَأُورِیکُمْ آیَاتِی فَلَا تَسْتَعْجِلُونِ» (انبیاء// 37) ، و مثل: «أولی»، «أولوا»، «أولات»، «أولئک»، «أولئکم».
3. زیادت یاء: این کلمه نیز در کلمات متعددی اضافه شده است، مثل: «أَفَائِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ» (آل عمران// 144) ؛ «وَلَقدْ جَاءکَ مِن نَّبَائِ الْمُرْسَلِینَ» (انعام// 34) ؛ «مِن تِلْقَائِ نَفْسِی» (یونس// 15) ؛ «وَإِیتَائِ ذِی الْقُرْبَی» (نحل// 90) ؛ «وَمِنْ آنَائِ اللَّیْلِ» (طه// 130) ؛ «أَفَإِین مِّتَّ فَهُمُ الْخَالِدُونَ» (انبیاء// 34) ؛ «مِن وَرَائِ حِجَابٍ» (شوری// 51) ؛ «وَالسَّمَاء بَنَیْنَاهَا بِأَیْیدٍ» (ذاریات// 47) ؛ «بِأَییِّکُمُ الْمَفْتُونُ» (قلم// 6) .
نیز ر.ک:قواعد رسم قرآن.
منابع
- کتاب المصاحف : صفحه (103-117)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (381-388)
- تاریخ قرآن : صفحه (519-526)
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه زیادت الف به زیرصفحه زیادت الف/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.