خیار رؤیت ( فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ خیار رؤیت ( فقه )

◄ خیار با رؤیت بعض

◄ خیار رؤیت در اجاره

◄ خیار رؤیت در بیع

◄ خیار رؤیت در صلح

توضیح مفهومی

خیار رؤیت

خیار رؤیت: ثبوت حقّ خیار به سبب رؤیت کالا بر خلاف آنچه توصیف شده است.

خیار رؤیت عبارت است از ثبوت حقّ خیار برای فروشنده یا خریدار و تسلّط هر یک بر فسخ عقد در صورتی که کالا هنگام عقد با بیان نوع و اوصاف آن - و نه مشاهده - معامله شود؛ لیکن هنگام تحویل و پس از رؤیت آن، خلاف آنچه وصف شده، از کار درآید. از آن در باب تجارت سخن گفته‏اند.

جریان خیار رؤیت در بیع محدود به بیع شخصی) فروش کالای مشخص (است؛ خواه هنگام عقد، کالا موجود باشد، لیکن مشاهده نگردد یا موجود نباشد و خواه معامله بر اساس مشاهده قبلی باشد و یا بدون آن و تنها با بیان نوع و ویژگیهای آن، به گونه‏ای که برطرف کننده جهالت باشد؛ چون معامله بدون ذکر نوع و بیان اوصافِ برطرف کننده جهالت، باطل است. 1

خیار رؤیت گاه برای خریدار است، گاه برای فروشنده و زمانی برای هردو. اوّل، جایی است که کالا فاقد تمامی یا بعض اوصاف ذکر شده باشد. دوم، موردی که کالا از ویژگیهای بیشتر و برتری نسبت به آنچه توصیف شده برخوردار باشد و سوم، زمانی که هیچ یک، کالا را ندیده باشد و کالا از جهتی پایین‏تر از اوصاف بیان شده و از جهتی برتر از آن اوصاف باشد. 2

آیا خیار رؤیت فوری است یا با تراخی هم ثابت است؟ قول اوّل، اشهر، بلکه منسوب به ظاهر کلمات فقها است. 3

خیار رؤیت علاوه بر بیع در هر عقد لازم دیگری که موضوع آن عین شخصی وصف شده باشد - مانند صلح و اجاره - جاری می‏گردد. 4

بنابر قول مشهور، گستره اختیار در خیار رؤیت یکی از دو امر است: فسخ معامله یا امضای آن، مجّانی و بدون گرفتن ارش) ر ارش (، مگر آنکه وصف

مفقود، دخیل در صحّت کالا باشد و بدون آن، کالا معیوب به شمار رود، که در این صورت ثبوت ارش از ناحیه ثبوت خیار عیب) ر خیار عیب (است نه خیار رؤیت. 5

اسباب سقوط:

1. اسقاط خیار رؤیت پس از رؤیت. در صحّت اسقاط خیار پس از عقد و قبل از رؤیت اختلاف است.

2. تصرّف در کالا پس از رؤیت آن. در سقوط خیار با تصرّف قبل از رؤیت اختلاف است.

3. مبادرت نکردن به فسخ عقد پس از رؤیت، بنابر قول به فوریت داشتن خیار رؤیت.

4. شرط سقوط خیار در عقد بنابر قول برخی. 6 برخی دیگر، این شرط را فاسد و موجب بطلان عقد و گروه سوم، تنها شرط را فاسد دانسته‏اند. 7

1. ارشاد الأذهان 375 /1؛ الانوار اللوامع 434 /11؛ جواهر الکلام 2 93 - 92 /23. ارشاد الأذهان 376 /1؛ جواهر الکلام 3 94 /23. جواهر الکلام 95 /23؛ کتاب المکاسب 4 257 /5. کتاب المکاسب 6 253. 5 266 /5. نهایة الإحکام 507 /2؛ الانوار اللوامع 7 435 /11. جواهر الکلام 96 /23؛ کتاب المکاسب 259 /5.