خورشید

توضیح مفهومی

خورشید

خورشید: آفتاب.

از آن در بابهای طهارت، صلات و نکاح سخن رفته است.

خورشید از مطهِّرات) ر مطهِّرات (است که با شرایطی اشیای نجس شده زیر را پاک می‏کند: زمین و اشیای غیر منقول، چون ساختمان و چیزهایی که در آن به کار رفته، مانند درو پنجره و حتی میخی که به دیوار کوبیده شده است.

سنگ، خاک، گِل و مانند آن که بر روی زمین است حکم زمین را دارد و با برداشتن از روی زمین حکم سایر منقولات را پیدا می‏کند. درختان وگیاهان قبل از چیدن نیز همین حکم را دارند. ثبوت حکم نسبت به میوه بر درخت محل بحث است. از منقولات، حصیر و بوریا نیز بنابر مشهور ملحق به زمین‏اند.

خورشید، اشیای یاد شده را که به بول یا - بنابر مشهور - هر نجاست مایع یا جامد دیگری که عین آن زائل شده و رطوبتش باقی مانده، نجس شده باشد، پاک می‏کند. 1 بنابر قول مشهور پاک کنندگی خورشید در موارد یادشده همچون پاک کنندگی آب، مطلق است و اختصاص به جهتی خاص ندارد. قول مقابل مشهور، حصول طهارت از حیث جواز سجده بر آن است نه جهات دیگر از قبیل زدن دست تر بر آن. 2

شرایط: خورشید با شرایط زیر اشیای یاد شده را پاک می‏کند:

1. خشکیِ نجاست مستند به تابش خورشید باشد و بین شی‏ء نجس و خورشید مانعی وجود نداشته باشد؛ بنابر این، تابیدن خورشید از پس ابر بر شی‏ء نجس، آن را پاک نمی‏کند، مگر آنکه ابر، نازک باشد و عرفاً مانع محسوب نگردد. همچنین خورشید به تنهایی چیز نجس را خشک کند؛ بنابر این اگر شی‏ء نجس به وسیله خورشید و باد خشک شود، پاک نمی‏گردد، مگر آنکه باد به قدری کم باشد که عرفاً نگویند در خشک کردن چیز نجس تأثیر داشته است. در اینکه خشک شدن چیز نجس با انعکاس نور خورشید از مثل آینه موجب پاک شدن آن است یا نه، اختلاف است.

2. زوال عین نجاست قبل از تابیدن آفتاب؛ بنابر این، نجاستهایی همچون خون که با خشک شدن، جِرم آن باقی می‏ماند مشمول این حکم نیست.

3. تر بودن شی‏ء نجس. در صورت خشک بودن آن، بنابر مشهور میان متأخران اگر با آب، تر شود و سپس خورشید آن را خشک کند پاک می‏گردد. 3

احکام: خورشید همان گونه که ظاهر زمین را پاک می‏کند باطن آن را نیز که متصل به ظاهر نجس آن است با تابیدن بر آن و خشک کردن پاک می‏گرداند. 4

تخلّی) ر تخلّی (رو به قرص خورشید و ماه در فضای باز در صورتی که حائلی بین عورت و خورشید یا ماه وجود نداشته باشد بنابر مشهور مکروه است. 5

چنان که آمیزش در برابر خورشید بدون ساتر و مانع مکروه است. 6

وضو گرفتن با آب ظرف گرم شده با آفتاب بنابر مشهور کراهت دارد. 7 خورشید گرفتگی سبب وجوب نماز آیات می‏شود) ر نماز آیات (.

خواندن نماز مستحب هنگام طلوع) ر طلوع (یا غروب خورشید کراهت دارد. 8

وقت نماز ظهر هنگام زوال خورشید است) ر زوال (.

در اینکه غروب شرعی) ر غروب (با پنهان شدن قرص خورشید از افق محقق می‏شود یا با ناپدید شدن سرخی مشرق) ر حمره مشرقیه (اختلاف است. مشهور قول دوم است. 9

1. مستمسک العروة 2 86 - 75 /2. جواهر الکلام 3 258 - 253 /6 و 260. 4 و 266 - 264؛ مستمسک العروة 5 86 - 82 /2. الحدائق الناضرة 74 - 73 /2؛ جواهر الکلام 6 64 - 62 /2. العروة الوثقی 7 490 /5. جواهر الکلام 282 /7. 8 330 /1 و 109 - 106. 9 299.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 527

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «خورشید» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آفتاب، شمس

اعم

علائم قبله، مطهرات

وابسته

آمیزش رو به خورشید، استتار خورشید، تخلّی رو به خورشید، تسخیر خورشید، تصویر خورشید، طهارت با خورشید، طهارت نباتات با خورشید، غروب خورشید، وضو با آب گرم به خورشید

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه خورشید به زیرصفحه خورشید/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 314
• المبسوط فی فقه الامامیة جلد 1 : صفحه 182
• تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 130
• جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 1 : صفحه 178
• جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه 55
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 6 : صفحه 253
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 7 : صفحه 382
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 130
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 527
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 1 : صفحه 351
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 1 : صفحه 154
• مستمسک العروة الوثقی جلد 2 : صفحه 75
• مهذب الاحکام جلد 2 : صفحه 70