خطاب مستعمل
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
خطاب مستعمل : خطاب دارای فایده یا معنای خاص
خطاب مستعمل، مقابل خطاب مهمل بوده و به خطابی گفته می‌شود که برای رساندن معنایی و یا افاده فایده‌ای وضع شده است.
مرحوم ' سید مرتضی ' در تعریف خطاب مستعمل می‌گوید: خطابی است که برای رساندن معنایی و یا فایده‌ای خاص وضع شده و دو گونه است: یک نوع آن دارای معنای خاص است، ولی فایده دیگری بر آن مترتب نیست، مثل: القاب که برای افاده معنایی خاص وضع شده، ولی فایده دیگری ـ که عبارت است از تمییز و جدایی آن از دیگری ـ ندارد؛ بنابراین، القاب را می‌توان بر افراد و اشخاص متفاوت اطلاق نمود، برای مثال، ' صادق ' لقب کسی است که اهل صدق و راستی باشد.
اما نوع دیگر خطاب مستعمل، علاوه بر این که معنای خاصی را افاده می‌کند، فایده دیگری نیز دارد و آن، تمییز و جدایی است، که به سه شکل می‌آید:
1. سبب تمییز نوعی از نوع دیگر می‌گردد، مانند: رنگ و مکان؛
2. سبب تمییز جنسی از جنس دیگر می‌گردد، مانند: جوهر و حیات؛
3. سبب تمییز عینی از عین دیگر می‌گردد، مانند: اسود و ابیض.
در کتاب ' الذریعة الی اصول الشریعة ' آمده است:
' و ینقسم الخطاب الی قسمین: مهمل و مستعمل. فالمهمل: مالم یوضع فی اللغة التی اضیف انه مهمل الیها لشیء من المعانی والفوائد و اما المستعمل: فهو الموضوع لمعنی او فائدة '.
پانوشت
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه خطاب مستعمل به زیرصفحه خطاب مستعمل/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.