حق حضانت ( فقه )

توضیح مفهومی

صاحبان حقّ حضانت: پدر و مادر بر فرزندان خود حقّ حضانت دارند و با وجود آنان، دیگری چنین حقّی ندارد. در صورت اشتراک آنان در زندگی، هردو با هم عهده دار امر حضانت‏اند و هر یک وظایف خود را در قبال فرزند انجام می‏دهد؛ لیکن در صورت جدایی آن دو از یکدیگر و اختلاف بر سر عهده داری حضانت کودک، بنابر قول مشهور - بلکه

بر آن ادّعای اجماع شده - در دو سال نخست زندگی فرزند) دوران شیر خوارگی (مادر به حضانت کودک بر پدر اولویّت دارد12 و پس از آن، اگر فرزند پسر باشد، پدر اولویّت می‏یابد و اگر دختر باشد تا هفت سالگی، مادر و پس از آن، پدر اولویّت دارد. 13 برخی ثبوت حقّ حضانت برای مادر در دو سالِ نخست را مشروط به شیردادن کودک توسط وی دانسته و گفته‏اند: اگر شیر دهنده غیر مادر باشد حقّ حضانت مادر ساقط است. 14 اولویّت مادر به حضانت دختر تا نه سال؛ اولویّت او به حضانت دختر تا زمانی که با مردی دیگر ازدواج نکرده و به حضانت پسر تا هفت سال و اولویّت مادر مطلقاً) نسبت به دختر و پسر (تا زمانی که ازدواج نکرده، از دیگر اقوال در مسئله است. 15

با مرگ هر یک از والدین، حقّ حضانت به دیگری منتقل می‏شود. 16

در اینکه با فوت پدر و مادر حقّ حضانت به چه کسی منتقل می‏شود، اقوال مختلف است. مهم‏ترین آنها عبارتند از:

1. انتقال حقّ حضانت به جدّ پدری و در صورت فقدان وی، کسی بر کودک حقّ حضانت نخواهد داشت. در این صورت اگر کودک مالی داشته باشد، حاکم شرع با مال طفل کسی را برای حضانت وی اجیر می‏کند و اگر مالی نداشته باشد، حضانت وی بر مؤمنان واجب کفایی خواهد بود. 17

2. انتقال حقّ حضانت به جدّ پدری و در صورت نبودن وی، به دیگر بستگان کودک بر حسب مراتب ارث. بنابر این، آن که در ارث بردن به کودک نزدیک‏تر است، عهده دار حضانت وی می‏گردد و در صورت تعدد و تساوی، مانند دو خواهر، میان آنان قرعه زده می‏شود. 18

3. انتقال حقّ حضانت به نزدیکان کودک بر حسب مراتب ارث و در صورت تعدّد آنان و تساوی در قرابت، میان ایشان قرعه زده می‏شود. این قول به اکثر فقها، بلکه - در فرض نبودن جدّ پدری - به مشهور نسبت داده شده است. 19

4. انتقال به جدّ پدری و با نبودن وی به وصیّ او یا وصیّ پدر کودک و در صورت نبودن وصیّ به نزدیکان کودک بر حسب مراتب ارث.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 309

اصطلاح‌نامه

اعم

حقوق ( فقه )

وابسته

ارث حق حضانت، اسقاط حق حضانت، حضانت ( فقه )، سقوط حق حضانت، طلاق خلع بر حق

== منابع ==magshow.php?kind=202

• الفقه جلد 83 : صفحه 245
• الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 5 : صفحه 174
• تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 312
• ترمینولوژی حقوق : صفحه 221
• ریاض المسائل جلد 7 : صفحه 247
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 309
• قواعدالاحکام جلد 3 : صفحه 101
• کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 2 : صفحه 651
• مهذب الاحکام جلد 25 : صفحه 283