حقیقت و مجاز ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
حقیقت و مجاز ( علوم قرآنی ) : استعمال لفظ در معنای موضوعٌ‌له (حقیقت) یا غیرموضوعٌ‌له (مجاز)
یکی از اسلوب‌های بیانی قرآن «حقیقت و مجاز» است.
حقیقت در مقابل مجاز، استعمال لفظ در موضوعٌ‌له و معنای اصلی آن است. اگر لفظ در معنایی به کار برده شود که در عرف اهل زبان برای آن معنا وضع شده باشد «حقیقت» و اگر در معنایی غیر از معنای حقیقی و اصلی آن به دلیل ارتباط میان آن دو معنا به‌کار رود «مجاز» است. و فایده مجاز؛ تقویت کلام، شیوایی سخن و پرورش معنا و قوه خیال است. مجاز که از ریشه جاز المکان؛ یعنی از جایگاه خود تجاوز کردن است، از بهترین وسایل برای بلاغت کلام و روشن کردن معنا و تأکید مقصود به‌شمار می‌رود.
عبدالقاهر جرجانی می‌گوید: اگر برای کلمه، هر معنایی غیر از مقصود واضع در نظر گرفته شود، مجاز نام دارد.
حقیقت بر دو قسم است: 1. حقیقت عقلی؛ 2. حقیقت لفظی.
اکثر کلمات قرآن حقیقت است؛ اما در باره وقوع مجاز در قرآن اختلاف است و برخی مجاز در قرآن را انکار کرده‌اند.
نیز ر.ک:مجاز لغوی.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 254
- اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 386
- اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 373
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 397
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 336
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 120
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 293
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «حقیقت و مجاز ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حقیقت و مجاز ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه حقیقت و مجاز ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آموزش علوم قرآن جلد 3 : صفحه 120
- اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 373، 386
- اسباب النزول جلد 2 : صفحه 271
- اشکال المیزان : صفحه 17
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 120، 137، 140
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 254
- البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 271
- الجوهرالنضید : صفحه 10
- المنطق : صفحه 45
- امثال قرآن (فصلی از تاریخ قرآن کریم) : صفحه 6
- حق التلاوة : صفحه 373، 381
- رسم المصحف العثمانی : صفحه 118، 186، 297
- رهبرخرد : صفحه 42
- شرح المنظومة - منطق : صفحه 105
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 293
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 336، (397-336)
- منطق صوری جلد -1 : صفحه 73
- منطق مقارن : صفحه 57
- منطق نوین مشتمل بر : اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی : صفحه 151