حروف ایجادی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
حروف ایجادی : حروف ایجاد کننده نسبت و معنا هنگام استعمال
حروف ایجادی، مقابل حروف حکایی بوده و به حروفی گفته می‌شود که ایجاد نسبت می‌نماید؛ به این صورت که استعمال الفاظ این حروف، باعث ایجاد معانی آنها می‌گردد؛ معانیی که با قطع نظر از استعمال، هیچ گونه تقرر و ثبوتی ندارد.
توضیح:
حروف حکایی، خصوصیت حکایت از واقعیتی را دارد که قبل از استعمال در ظرف مناسب خود تقرر و ثبوت داشته است؛ اما حروف ایجادی از هیچ واقعیتی حکایت نمی‌کند و در واقع، مطلبی وجود ندارد تا این حروف آیینه آن قرار گیرد، بلکه معانی به وسیله همین حروف ایجاد می‌شود، مانند ایجادی که در باب عقود و ایقاعات وجود دارد و با نفس عقد یا ایقاع، اثر آن، مثل ملکیت در بیع یا زوجیت در نکاح و یا جدایی در طلاق، تحقق پیدا می‌کند.
برای مثال، حرف تاکید ' لام ' در جمله ' زید لقائم ' نقش ایجاد تأیید و تأکید نسبت به مضمون جمله را داشته و از چیزی حکایت نمی‌کند.
حروف قسم، ندا، تأکید، کاف خطاب و غیر آن از مصادیق حروف ایجادی می‌باشد، هر چند بعضی هم چون مرحوم ' محقق نایینی ' تمام حروف را ایجادی می‌دانند.
نکته:
حروف ایجادی همانند حروف حکایی نیاز به تعلق و نسبت (نیاز به غیر) دارد؛ یعنی همان گونه که حروف حکایی اگر به تنهایی استعمال شود فاقد معنا بوده و معنا دار بودن آنها نیاز به تعلق و نسبت دارد، حروف ایجادی هم، دارای تعلق بوده و از استقلال بهره‌ای ندارد.
پانوشت
منابع
- سیری کامل در اصول فقه جلد 1 : صفحه 428
- مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 1 : صفحه 83
- فوائد الاصول جلد 2,1 : صفحه 37
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حروف ایجادی به زیرصفحه حروف ایجادی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.