حجیت قطع

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ حجیت قطع

◄ معذّریت قطع

◄ منجّزیت قطع

توضیح مفهومی

حجیت قطع : صحّت استناد به قطع در استنباط احکام شرعی

حجیت قطع، عبارت است از درستی استناد به قطع در استنباط احکام شرعی، که لازمه آن، منجّزیت تکلیف ـ در صورت مطابقت آن با واقع ـ و معذّریت ـ در صورت عدم مطابقت با واقع ـ است.

حجت در معانی متفاوتی استعمال شده است:

1. حجیت لغوی، که به معنای قابلیت استناد به هر چیزی است که بتوان به کمک آن، بر دیگران احتجاج نمود، خواه این احتجاج از ناحیه مولا بر عبد باشد و خواه عکس آن؛ شکی نیست که قطع، به این معنا، حجیت دارد.

در کتاب ' المحصول فی علم الاصول ' آمده است:

' و اما الحجیة، فتارة یراد منها الحجیة بالمعنی اللغوی و اخری بالمنطقی و ثالثة بالمعنی الاصولی، اما الاول: فهو کل ما یصلح ان یحتج به من غیر فرق بین احتجاج المولی علی العبد او العبد علی المولی او احتجاج انسان علی انسان مثله، فلا شک ان القطع من اوضح ما یصح ان یحتج به '.

2. حجیت منطقی، که به معنای صحت تمسک به حد وسط، در قیاس منطقی است.

در کتاب ' فوائد الاصول ' آمده است:

' فان الحجة باصطلاح المنطقی عبارة عن الوسط الذی یکون بینه و بین الاکبر الذی یراد اثباته للاصغر علقة و ربط ثبوتی '.

بر اساس نظر مرحوم ' شیخ انصاری '، حجیت به معنای منطقی، بر قطع اطلاق نمی‌شود؛ یعنی قطع، واسطه در اثبات اکبر بر اصغر نیست، بلکه در باب قطع، خود واقع در نظر گرفته شده و حکم بر اساس آن بار می‌گردد.

3. حجیّت اصولی، که به معنای ادله شرعیی (طرق و امارات) است که در طریق استنباط حکم شرعی قرار می‌گیرد، و نیز به آن دسته از اصول عملی گفته می‌شود که برای خارج نمودن مکلف از شک می‌باشد. لازمه حجیت اصولی منجّزیت و معذّریت است.

در کتاب ' فوائد الاصول ' آمده است:

' فان الحجة باصطلاح الاصولی عبارة عن الادلة الشرعیة من الطرق و الامارات التی تقع وسطا لاثبات متعلقاتها بحسب الجعل الشرعی… '.

مرحوم ' مظفر ' معتقد است حجت اصولی تنها بر امارات اطلاق می‌شود؛ از این رو، به قطع، حجت اصولی گفته نمی‌شود.

نکته:

درباره حجیت قطع، نظریات متفاوتی وجود دارد؛ مشهور اصولیون، حجیت را ذاتی قطع می‌دانند، اما برخی حجیت را از لوازم وجودی قطع می‌شمارند. بنا بر هر یک از دو نظریه، حجیت قطع قابل جعل نیست، گرچه برخی آن را جعلی دانسته‌اند.

منابع

1. اصول الفقه جلد 2 : صفحه 18
2. شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه (14-17)
3. ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 44
4. جواهرالاصول : صفحه 107
5. دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 172
6. اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 4
7. انوار الاصول جلد 2 : صفحه 229
8. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حجیت قطع» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

حجیت علم

اعم

احکام قطع

اخص

معذّریت قطع، منجّزیت قطع

وابسته

ابطال طریقیت دلیل، اتصاف قطع به حجیت، امتناع جعل حجیت قطع

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حجیت قطع به زیرصفحه حجیت قطع/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 4
• اصطلاحات الاصول : صفحه 219
• اصول الاستنباط : صفحه 179، 180، 181
• اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 116، 117
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 18، 25، 26، 30، 123
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 29، 33
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 111، 189
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 18، 21، 22، 24، 25، 83، 90
• المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 10، 17، 18، 19، 21، 96
• المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 106
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 229، 230، 231
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 44
• بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 27، 31، 186
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 6
• جواهرالاصول : صفحه 107
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 33، 44
• دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 68، 170، 172
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 35، 43، 292
• شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه (14-17)
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 212، 213
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 4، 15
• فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 7
• فوائد الاصول جلد 2,1 : صفحه 7
• فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 6، 7، 9
• کفایة الاصول : صفحه 297
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 5، 15
• مفاتیح الاصول : صفحه 452
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 26، 31، 109، 118
• نهایة الاصول : صفحه 393، 400، 401
• نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 6، 9
• نهایة الدرایة فی شرح الکفایة جلد 2 : صفحه 1