حجیت خبر واحد

توضیح مفهومی

حجیت خبر واحد : صحّت استناد به حدیث نقل شده توسط یک راوی

حجیت خبر واحد، به معنای صحت استناد به خبر واحد در مقام استدلال به موضوعات و احکام شرعی است.

توضیح:

میان علمای اسلام ـ شیعه و سنی ـ اختلاف وجود دارد که آیا خبر واحد، بدون قرینه قطعی، حجت است یا نه؛ در حقیقت، نزاع علمای شیعه به این برمی گردد که آیا دلیل قاطعی بر حجیت خبر واحد آورده شده است یا خیر، زیرا خبر واحد نزد علمای شیعه افاده ظن می‌کند و ظن ـ بما هو ظن ـ ارزشی ندارد و برای حجیت آن، به دلیل قطعی نیاز است.

معتقدان به حجیت خبر واحد، مانند مرحوم ' شیخ طوسی ' و بیشتر عالمان شیعی، ادعا می‌کنند که برای حجیت آن دلیل قطعی دارند و از باب ظن خاص، حجت است، اما منکرین حجیت خبر واحد، همانند مرحوم ' سید مرتضی ' معتقدند چنین دلیل قطعی‌ای وجود ندارد.

به طور کلی، می‌توان گفت در مسئله سه نظریه وجود دارد:

1. اخباری‌ها اعتقاد دارند روایاتی که در کتاب‌های معروف حدیثی همانند ' کتب اربعه ' و ' کامل الزیارات ' نقل شده همگی مقطوع الصدور بوده و از باب قطع حجیت دارد؛

2. بعضی هم چون مرحوم ' سید مرتضی '، ' سید بن زهره '، ' علامه طبرسی '، ' قاضی ابن براج ' و ' ابن ادریس ' معتقدند خبر واحد مجرد از قرینه، مطلقا حجیت ندارد. این دسته برای اثبات مدعای خویش به آیاتی از قرآن و روایاتی از سنت و اجماع تمسک کرده‌اند؛

3. مشهور فقهای شیعه خبر واحد مجرد از قراین قطعی را از باب ظن خاص دارای حجیت می‌دانند. این گروه به چند دسته تقسیم می‌شوند:

دسته‌ای تمام روایات ' کتب اربعه ' را از باب ظن خاص حجت می‌دانند و عده‌ای دیگر، هم چون مرحوم ' صاحب مناهج ' روایات کتب اربعه را به استثنای روایات شاذ و غیر مشهور، حجت می‌دانند.

بعضی هم چون مرحوم ' صاحب معارج الاصول ' روایاتی از کتب اربعه را که اصحاب به آن عمل کرده باشند، حجت می‌دانند. در این باره نظرهای دیگری نیز وجود دارد.

بحث درباره حجیت خبر واحد در دو مرحله انجام می‌گیرد:

در مرحله اول، درباره اثبات حجیت خبر واحد به طور فی الجمله ـ در برخی موارد ـ بحث می‌شود ـ در مقابل نظریه‌ای که آن را به طور مطلق حجت نمی‌داند ـ در این مرحله با استناد به آیات (هم چون آیه نبأ و آیه نفر) ، روایات، اجماع و سیره عقلا بر این موضوع استدلال می‌شود.

در مرحله دوم، بعد از پذیرش این که خبر واحد در برخی موارد حجت است، پیرامون تعیین قلمرو حجیت آن بحث شده و ثابت می‌گردد که خبر واحد ثقه یا عادل اگر حسی باشد (نه حدسی) حجیت دارد چه بدون واسطه باشد و چه با واسطه.

نکته اول:

اصولیون در این که بحث از حجیت خبر واحد، مسئله اصولی است و یا فقهی، اختلاف دارند؛ مشهور، آن را یک بحث اصولی می‌دانند.

در کتاب ' کفایة الاصول ' آمده است:

' و لا یخفی ان هذه المسألة من اهم المسائل الاصولیة '.

نکته دوم:

محل نزاع در حجیت خبر واحد، درباره آن خبری است که جنبه اماریت داشته باشد و همراه قرینه قطعی نباشد؛ بنابراین، چنانچه خبر واحدی همراه قرینه قطعی گردید، از محل نزاع خارج شده و در باب قطع داخل می‌گردد و جنبه اماریت پیدا نمی‌کند.

منابع

1. مبادی فقه و اصول : صفحه 34
2. مبادی فقه و اصول : صفحه 31
3. انوار الاصول جلد 2 : صفحه 426
4. انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 1 : صفحه 267
5. جلد 3 : صفحه 235
6. علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 234
7. بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 327
8. منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 105
9. تقریرات اصول جلد 2 : صفحه 111
10. الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة : صفحه 162
11. تحریرالمعالم : صفحه 165
12. المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 205
13. الفوائد الحائریة : صفحه 141
14. آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه 36
15. اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 101
16. ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه (277-285)
17. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

ادله حجیت خبر واحد، خبر واحد ( اصول فقه )، شرایط حجیت خبر واحد

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حجیت خبر واحد به زیرصفحه حجیت خبر واحد/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• جلد 3 : صفحه 235
• آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه 36
• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 101، 102، 103، 110، 113، 114، 116، 117، 122
• اصول الاستنباط : صفحه 194، 195، 196، 199، 202
• اصول السرخسی جلد 1 : صفحه 298، 321، 328، 332، 333، 335، 337
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 31، 32، 69، 70، 71، 72، 75، 78، 79، 80، 81، 82، 83، 85، 86، 87، 89، 90
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 288، 289، 291، 293، 294، 295، 297، 300، 340، 344
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 133
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 205، 206، 208، 210، 212، 213، 216، 217، 218
• البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 124
• الحاشیة علی استصحاب القوانین : صفحه 125، 126، 128، 132، 134، 135
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 143، 146، 147، 148، 175، 183
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 66، 75، 79، 89، 98، 100، 108، 109، 115، 121
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 392
• الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1 : صفحه 460
• الذریعة الی اصول الشریعة جلد 2 : صفحه 55
• الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة : صفحه 162
• الفوائد الحائریة : صفحه 121، 141، 142، 208، 487
• اللمع فی اصول الفقه : صفحه 235
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 4 : صفحه 84، 288، 353، 420، 438، 440
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 216، 217، 218، 223، 229، 230، 232، 244، 245، 255، 257، 268، 275، 277، 278، 281، 282، 289، 290
• المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 203، 205، 206، 207، 218، 221، 237، 240، 242، 258، 269، 270، 271، 273، 280، 287، 296
• المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 167
• الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 140، 158، 159، 160، 162، 163، 164
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 298، 426، 427، 428، 429، 430، 432، 434، 436، 437، 439، 440، 446، 450، 453، 454، 456، 460، 461، 464، 466، 467
• انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 1 : صفحه 267
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه (277-285)
• بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 327، 338، 340، 341، 343، 344، 351، 359، 374، 381، 383، 384، (395-409)، 409، 414، 421، 424
• بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 319
• تحریرالمعالم : صفحه 165
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 64، 78، 88، 93، 95، 96، 100، 101، 102، 103
• تقریرات اصول جلد 2 : صفحه 111
• تقریرات اصول : صفحه 111
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 103، 104، 107، 108، 109، 116، 118، 119، 126، 127، 133
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 109، 110، 111، 129، 131، 132، 133، 134، 136، 138، 141، 144، 145
• دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 283، 285، 287، 288، 290، 291، 292
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 18، 152، 159، 163، 164، 167، 169، 171، 172
• عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه 287، 290، 296، 301، 303، 304، 306، 309، 314، 319، 321، 335، 344، 352
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 228، 233، 234، 235، 237، 238، 239، 241، 242، 243
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 41، 108، 110، 112، 116، 130، 137، 138، 139، 145، 162، 163، 165، 167، 171
• فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 751
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 29
• فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 156، 157، 158، 160، 164، 170، 177، 184، 191، 192، 196، 199، 205، 213
• کفایة الاصول : صفحه 237، 337، 338، 340، 344، 346، 347، 348، 349، 350، 352، 353
• مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 203
• مبادی فقه و اصول : صفحه 31، 34
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه 115
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 5 : صفحه 24، 25، 26، 27
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 40، 268، 269
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 30
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 146، 152، 173، 179، 183، 187، 189، 191، 196، 203
• معارج الاصول : صفحه 140، 141، 143، 147
• معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه 187
• منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 105
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 249، 250، 251، 252، 253، 255، 256، 257، 278، 280، 288، 290، 294، 297، 298، 299، 302، 305، 309، 315، 316، 317، 393
• نهایة الاصول : صفحه 488، 507، 508، 517، 518، 520، 523
• نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 101، 102، 104، 106، 107، 125، 129، 131، 132، 136، 137، 138