جهاد ابتدایی

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ جهاد ابتدایی

◄ جهاد ابتدایی در عصر غیبت

توضیح مفهومی

جهاد ابتدایی: موضوع اکثر کتابهای فقهی در باب جهاد، جهاد ابتدایی است و از جهاد دفاعی به مناسبت بحث کرده‏اند.

جهاد ابتدایی در برابر سه گروه واجب است: کافران غیر ذمّی) ر اهل ذمّه (اعم از اهل کتاب) ر اهل کتاب (و غیر اهل کتاب) ر اهل حرب (؛ کفار ذمّی‏ای که شرایط ذمّه را نادیده گرفته‏اند و باغیان5) ر باغی (.

جهاد با کفّار غیر کتابی با هدف دعوت به اسلام انجام می‏گیرد. آنان تنها دو راه در پیش دارند: پذیرش آیین اسلام یا تن دادن به جنگ.

جهاد با کفّار کتابی غیر ذمّی یا ذمّی‏ای که پیمان ذمّه را نقض کرده باشند برای پذیرش اسلام و یا تن دادن به پیمان ذمّه و پرداخت جزیه است. در نتیجه آنان یکی از سه راه را باید برگزینند: گرویدن به اسلام، باقی ماندن بر آیین خود و پرداخت جزیه و یا تن دادن به جنگ.

جهاد با باغیان به جهت نقض پیمان و خروج آنان از بیعت با امام علیه السّلام و وادار کردن ایشان به بیعت مجدد است. 6

جهاد ابتدایی با فراهم آمدن شرایط آن واجب کفایی است) ر وجوب کفایی (؛ بدین معنا که تا زمان نیاز جبهه نبرد به نیرو، بر همه واجدان شرایط واجب است در آن حضور یابند و با حضور نیرو به مقدار کفایت، جهاد بر دیگران واجب نخواهد بود، 7 مگر آنکه امام علیه السّلام افراد معینی را فرابخواند، که در این صورت حضور آنان واجب عینی) ر وجوب عینی (خواهد بود. 8

شرایط: وجوب جهاد ابتدایی منوط به تحقق این شرایط است: بلوغ، عقل، آزاد بودن) حرّیت (، مرد بودن و معذور نبودن. بنابر این، جهاد ابتدایی بر نابالغ، دیوانه، برده، زن، پیر مرد و معذور از شرکت در امر جهاد، مانند کور، زمین گیر و بیمار ناتوان از سوار شدن بر مرکب و دویدن و همچنین فقیر ناتوان از تأمین مخارج خانواده خویش و نیز هزینه‏های راه و تهیه سلاح، واجب نیست. 9

علاوه بر شرایط یاد شده، شرط وجوب، بلکه مشروعیت جهاد ابتدایی، حضور امام علیه السّلام و حاکمیّت وی، یا نایب خاص ایشان است. بنابر این، جهاد ابتدایی در عصر غیبت مشروعیت ندارد. 10 لیکن برخی معاصران قائل به جواز آن با وجود فقیه جامع شرایط وحاکمیت وی شده‏اند. 11

احکام و آداب: جهاد ابتدایی در ماههای حرام) رجب، ذیقعده، ذیحجه و محرّم (حرام است، مگر آنکه دشمن آغازگر جنگ باشد و حرمتی برای ماههای حرام قائل نباشد. 12

بنابه قولی، جهاد ابتدایی در سال، بیش از یک بار واجب نیست. 13

فرار از جنگ حرام، بلکه از گناهان کبیره14) ر گناه کبیره (است، مگر آنکه شمار مسلمانان کمتر از نصف نیروهای دشمن باشد، که در این صورت مقاومت در برابر آنها واجب نیست. 15

هنگامی که شمار نیروهای اسلام اندک و سپاه دشمن زیاد باشد، بر امام واجب است تا رسیدن نیرو به حدّ نصاب صبر کند. 16

بر امام علیه السّلام یا منصوب از جانب ایشان واجب است قبل از آغاز به جنگ، کفار را به اسلام) شهادت به توحید و رسالت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و لوازم آن از اصول و فروع دین (فراخواند، مگر آنکه پیش از آن، دعوت به آنان رسیده باشد، که در این صورت تکرار دعوت مستحب است. 17

مستحب است آغاز جنگ پس از اقامه نماز ظهر و عصر باشد و شروع آن قبل از زوال و نیز یورش شبانه جز در حال ضرورت مکروه است. 18

مبارز طلبیدن بدون اذن امام علیه السّلام بنابر قولی مکروه است. برخی آن را حرام دانسته‏اند؛ لیکن با منع امام علیه السّلام شکی در حرمت آن نیست. مبارزه کردن با دعوت امام علیه السّلام، مستحب، و با الزام به آن، واجب است. 19

جنگیدن با دشمن با هر نوع سلاح و با هر کیفیتی که منجر به پیروزی گردد جایز است؛ لیکن قطع کردن درختان، پرتاب آتش و گسیل کردن آب به سوی دشمن جز در حال ضرورت مکروه است. در حرمت ریختن سمّ بر دشمن یا کراهت آن در غیر حال ضروت اختلاف است. 20 برخی، بریدن درختان، خراب کردن دژها و به کارگیری منجنیق را تنها در صورت توقف پیروزی بر آن جایز دانسته‏اند. 21

کشتن زنان، کودکان، دیوانگان و نیز ناتوانان از جنگیدن، مانند افراد پیر، نابینا و زمین گیر در صورتی که از فکر و نظر آنان در جنگ استفاده نشود، حرام است، مگر در حال ضرورت، مانند آنکه کفّار از وجود آنان به عنوان سپر استفاده کنند یا چیره شدن بر دشمن منوط به کشتن ایشان باشد. 22

مثله کردن دشمن به بریدن گوشها، بینی و سایر اعضا حرام است. 23

خدعه در جنگ، جز در صورتی که دشمن امان) ر امان (داشته باشد، جایز است. 24

پی کردن مرکب مسلمان مکروه است؛ لیکن پی کردن مرکب کافر بنابه تصریح برخی کراهت ندارد25) ر پی کردن (.

یاری گرفتن از کفّار در جنگ در صورتی که مصلحت اقتضا کند و خیانت پیشه نباشند جایز است. 26

تحرّف) ر تحرّف (و تحیّز) ر تحیّز (در جنگ فرار به شمار نمی‏رود و جایز است.

قرار دادن حق جعاله از سوی فرمانده لشکر برای کسی که سپاه اسلام را در پیشبرد جنگ و کسب پیروزی یاری رساند، جایز است، مانند آنکه بگوید: هرکس ما را در گشودن در دژ دشمن راهنمایی کند، فلان مبلغ به او می‏دهم27) ر جعاله (

پوشیدن لباس ابریشمی برای مردان در جنگ جایز است؛ لیکن در صحّت نماز با آن در فرض امکان در آوردن آن، اختلاف است. 29

تحکیم در جنگ جایز است؛ بدین صورت که دو طرف درگیر پس از تراضی و توافق روی فردی به عنوان »حَکَم« متعهد شوند به آنچه وی حکم کند تن دهند30) ر تحکیم (.

غنیمت: اموالی که در جنگ از دشمن به دست مسلمانان می‏رسد، غنیمت به شمار می‏رود و با شرایطی بین رزمندگان تقسیم می‏شود31) ر غنیمت (.

اسارت: کافری که در حال جنگ به اسارت درآمده، کشته می‏شود؛ امّا اگر پس از پایان درگیری اسیر گردد بنابر مشهور کشته نمی‏شود. 32

کشتن باغی‏ای که در حال جنگ اسیر گشته، با داشتن مرکزیت و وجود رهبری که آنان را دوباره سازماندهی و به جنگ با مسلمانان بسیج کند، جایز است. 33

احکام کشته شدگان: رزمنده‏ای که در میدان نبرد با دشمن کشته شده، شهید) ر شهید (محسوب می‏شود و حکم آن را دارد؛ بدین معنا که پس از اقامه نماز بر پیکرش با لباسهایش دفن می‏گردد. و در صورت مشتبه شدن با کافر، به قول گروهی آن که آلتش کوچک است، دفن می‏شود. در اینکه این نشانه، تنها برای دفن است یا شامل نماز نیز می‏شود، اختلاف است. بنابر قول دوم بر آن که آلتش کوچک است نماز نیز خوانده می‏شود. 34 بسیاری گفته‏اند: نماز بر همه به نیّت نماز بر مسلمان، گزارده می‏شود. 35 برخی نیز برای شناخت مسلمان از کافر، برای دفن، رجوع به قرعه را لازم دانسته و گفته‏اند: بر همه آنان یک نماز به نیّت نماز بر مسلمان خوانده می‏شود. 36 برخی نیز دفن همه را به احتیاط، واجب دانسته‏اند.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 140

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «جهاد ابتدایی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

جهاد ( اخص )، جهاد بالمعنی الاخص، جهاد دعوت، جهاد غزو

اعم

جهاد ( اعم )

اخص

جهاد ابتدایی در عصر غیبت

وابسته

آب بستن در جهاد، استنفار برای جهاد، ترساندن قبل از جهاد، تفضیل، شهید جهاد ابتدایی، غنیمت جهاد ابتدایی، غنیمت جهاد دفاعی، فرار از جهاد ابتدایی، وجوب جهاد ابتدایی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جهاد ابتدایی به زیرصفحه جهاد ابتدایی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==index.php?catid=50index.aspx?siteid=1&fkeyid=&siteid=1&pageid=142&p=1&g=71&showitem=705

• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 2 : صفحه 379
• الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 16 : صفحه 124
• تحریرالاحکام (ط ج) جلد 2 : صفحه 132
• تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 9 : صفحه 19
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21 : صفحه 3
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 9 : صفحه 31
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 140
• فقه الامام جعفرالصادق جلد 2 : صفحه 261
• مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 2 : صفحه 1585
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 7
• مهذب الاحکام جلد 15 : صفحه 81، 103