جرح محارب

توضیح مفهومی

جرح محارب : زخمی کردن مردم توسط محارب

جرح محارب از چند جهت مورد توجه فقها است:

1 - از جهت وجوب و حتمیت قصاص؛ در این باره سه قول است:

الف: قول به عدم حتمیّت قصاص، که قول فقهای شیعه و یکی از دو قول شافعیه است. بر اساس این قول اگر جرح محارب، به گونه‏ای است که امکان قصاص وجود داشته باشد، مجنی علیه یا ولی مجنی علیه (در صورتی که پس از جرح، مجنی علیه توسط محارب، به قتل رسیده باشد) در اجرای قصاص و عدم اجرای آن مختار است. بنابر این می‏تواند به جای قصاص، دیه یا ارش نقص- حکومت - آن را بگیرد ؛ دلایل این قول عبارت است از:

1- مقتضای آیه محاربه شامل قصاص جرح نمی‏شود. زیرا قصاص جرح از جنس حدّ محارب نیست؛

2- اصل بر جواز عفو است و حتمی بودن قصاص نیازمند دلیل است.

نکته‏: عدم حتمیت قصاص جرح، به این معنا نیست که در هیچ موارد حتی در شرایط خاص، قصاص جرح حتمی و ضروری نباشد، برای مثال اگر محارب، دست چپ یا پای راست کسی را قطع نماید در این صورت طبق نظر قائلان به ترتیب، قصاص جرح، حتمیّت پیدا کرده و تبدیل به نوعی از حد محاربه می‏شود . امّا حتمیت قصاص جرح در بعضی از موارد خاص، غیر از حتمیّت آن در همه موارد است؛ لذا در همین مورد نیز اگر کسی در اجرای عقوبت‏های چهار گانه بر محارب قائل به تخییر باشد، باز قائل به عدم حتمیّت قصاص است.

ب: قول به حتمیّت قصاص که قول بعضی از فقهای اهل سنّت است؛ دلیل آن‏ها این است که 'جرح' تابع 'قتل' است و لذا حکم قتل، بر جرح نیز ثابت است، چه این که قصاص جرح، شبیه ترین قصاص‏ها به قصاص نفس است.

ج: قول ابو حنیفه که معتقد است اگر محارب علاوه بر جرح، مرتکب قتل دیگری بشود، به طور کلی قصاص جرح ساقط می‏شود. زیرا اجرای حدّ قتل با غیر قتل تلاقی پیدا کرده است و در این موارد، اجرای حد غیر قتل، ساقط می‏شود.

2 - جهت دوم بحث درباره نحوه ارتکاب جرح است که چند فرض دارد:

2 - 1 - تنها مرتکب جرح شده است بدون این که مال مجنی علیه را برداشته یا پس از جرح، او را به قتل رسانده باشد؛ بنابر این فرض، ابتدا باید قصاص شده و سپس تبعید شود؛

2 - 2 - علاوه بر جرح، اموال مجنی علیه را هم برداشته باشد. حکم مسئله بنابر این فرض این است که ابتد قصاص شود و سپس دست او به خاطر اخذ مال مردم، قطع گردد؛

2 - 3 - بعد از جرح مجنی علیه، او را کشته باشد، که در این صورت قصاص جرح، مقدم بر قصاص قتل است.

منابع

1. مجمع الفائدة و البرهان جلد 13 : صفحه 300
2. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 580
3. مهذب الاحکام جلد 28 : صفحه 119
4. شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 4 : صفحه 181
5. جلد 10 : صفحه 303

اصطلاح‌نامه

اعم

جرح کافر

وابسته

محارب ( فقه )

منابع

• جلد 10 : صفحه 303، 305
• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : صفحه 300
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 580
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 40 : صفحه 56
• شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 4 : صفحه 181
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 13 : صفحه 300
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : صفحه 14
• مهذب الاحکام جلد 28 : صفحه 119