تورم ( بالا بودن نرخ خرید کالا )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تورّم
تورّم: بالا بودن نرخ خرید کالا و عدم توازن بین دو جریان کالا و پول.
تورّم در اصطلاح عبارت است از بالا بودن نرخ خرید کالا در مقایسه با کالاهایی که به خریداران عرضه میشود. به عبارت دیگر، عدم توازن بین دو شاخص کالا و پول پرداختی در ازای آن. 1
عواملی مختلف همچون چاپ بیرویه اسکناس، 2 افزایش نقدینگی در دست مردم، بالا رفتن قیمت موادّ اوّلیه وارداتی و احتکار3 در پیدایی تورّم نقش دارند که در نهایت موجب کاهش ارزش پول و پایین آمدن قدرت خرید میشود. از اینرو موضوع تورّم در عصر حاضر از مباحث مهم و مطرح نزد صاحب نظران اقتصادی است.
فقها در مسئله ضمان کاهش ارزش پول در دیون، مانند قرض، مهر و غیر آن به بحث و بررسی این موضوع پرداختهاند. ضمن آنکه از دیرباز درباره اسقاط ارزش مبادلهای پول طلا و نقره) درهم و دینار (از سوی سلطان این بحث را مطرح کردهاند که کسی که مقداری درهم و دینار قرض گرفته، سپس از سوی سلطان، ارزش مبادلهای آن سقوط کرده است آیا بر وام گیرنده واجب است هنگام ادای دین، درهم و دینار فعلیِ دارای ارزش مبادلهای را بپردازد یا پرداخت درهم و دینار پیش از سقوط نیز موجب برائت ذمّه وی میشود؟ اقوال در مسئله به تبعیّت روایات، مختلف است. 4
با پیدایی پول کاغذی) اسکناس (- که تنها ارزش مبادلهای دارد، بر خلاف درهم و دینار که ارزش مصرفی نیز داشت - مسئله تورّم رویکرد جدیدی پیدا کرده است.
در اینکه به روایات وارد شده درباره پول طلا و نقره، در خصوص پول کاغذی - در موارد کاهش ارزش آن بر اثر تورّم - نیز میشود استناد کرد یا نه، دیدگاهها مختلف است. 5
ضمان و عدم ضمان کاهش ارزش پول به ماهیت آن از لحاظ مثلی) ر مثلی (و قیمی) ر قیمی (بودن و نیز دخیل بودن وصف قدرت خرید و ارزش مبادلهای آن در مثلیت یا قیمیت پول برمیگردد. بنابر قول به عدم ضمان، گرفتن افزون بر ارزش اسمی پول، ربا) ر ربا (و حرام است.
) ر پول (
1. مبسوط در ترمینولوژی حقوق 2 1456 /2. فقه الطب و التضخم النقدی/ 3 242. مبسوط در ترمینولوژی حقوق 4 1456 /2. مختلف الشیعة 394 /5؛ جواهر الکلام 66 /25؛ مجلة فقه اهل البیت، شماره 5 48 /2. فقه الطب و التضخم النقدی/ 229 - 228.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 660