تعریف ( اعلان مال )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تعریف: اعلام و معرفی گمشده/ شناساندن/ حاضر کردن قربانی در عرفه/ انجام دادن اعمال روز عرفه.
از تعریف به معنای نخست در بابهای خمس، حج و لقطه سخن رفته است.
خمس: اگر کسی در ملک خریداری شده از دیگری گنجی بیابد در صورتی که اثر اسلام بر آن باشد) ر اثر اسلام (واجب است آن را برای فروشنده ملک تعریف کند و چنانچه از آنِ او نبود برای مالک قبلی و همین طور تا مالک نخست. البتّه اگر بداند ملک بعضی از مالکان پیشین نیست تعریف برای او واجب نیست؛ ولی اگر اثر اسلام بر آن نباشد در وجوب تعریف اختلاف است. 1 همچنین اگر حیوانی بخرد و در شکم آن چیزی ارزشمند بیابد. در مورد ماهی نیز حکم همین است به شرط آنکه از آبِ محصور شده توسط فروشنده مانند آب حوض، گرفته شده باشد؛ ولی به قول مشهور چنانچه از دریا گرفته شده باشد ملک خریدار است و بر او تعریف آن برای مالک پیشین واجب نیست. 2
حج: اگر کسی حیوان قربانی را پیدا کند، وجوب یا استحباب تعریف آن محل بحث است. برخی به استحباب آن تصریح کردهاند. 3
لقطه: اگر ارزش لقطه) ر لقطه (کمتر از یک درهم باشد، یابنده میتواند آن را به قصد تملّک بر دارد؛ ولی اگر ارزش آن بیش از یک درهم) ر درهم (باشد در صورتی که در حرم) ر حرم (پیدا کند واجب است یک سال تعریف نماید. اگر صاحبش پیدا شد به او دهد وگرنه از طرف او صدقه بدهد یا به عنوان امانت نزد خود نگهدارد و نمیتواند آن را تملّک کند.
در صورتی که در بیرون حرم پیدا کند، اگر از چیزهای ماندنی است، مانند لباس و کالا باید یک سال آن را تعریف نماید، سپس مخیّر است بین تملّک با ضمان، صدقه دادن از طرف صاحبش و نگهداری به عنوان امانت بدون ضمان. و اگر از چیزهای فاسد شدنی است، مانند غذا میتواند قیمت آن را بر ذمّه بگیرد و از آن استفاده کند4 و پس از آن تعریف نماید. 5
به مشهور نسبت داده شده که تعریف لقطه در هفته اوّل، هر روز باید صورت گیرد، سپس تا پایان ماه اوّل هر هفته یک بار و پس از آن تا پایان سال هر ماه یک بار؛ لیکن بنابه تصریح بسیاری از متأخّران، مقدار و کیفیّت تعریف به مدّت یک سال، عرفی است. 6 محل تعریف نیز باید اماکنی که محل اجتماع مردم است، مانند بازار و مسجد باشد. البتّه به دلیل مکروه بودن این عمل در داخل مسجد، درِ مسجد هنگام ورود و خروج نمازگزاران میتواند محل تعریف باشد. 7 به تصریح برخی از معاصران تعریف با وسائل ارتباط جمعی، مانند روزنامه، رادیو و تلویزیون نیز صدق میکند. 8
تعریف به معنای دوم در باب شهادات آمده است.
شهادت نابینا نسبت به عقود) ر عقد (و ایقاعات) ر ایقاع (پذیرفته است و نیز شهادت وی بر کسی که عقد یا ایقاع از او صادر شده، به استنادِ تعریف دو مرد عادل پذیرفته خواهد بود و به قول مشهور در صورت نبود دو معرّف اگر با شنیدن صدا و سایر قراین، عاقد را بشناسد، شهادتش پذیرفته میشود. 9
تعریف به مفهوم سوم در باب حج آمده است.
به قول مشهور، بر حاجی مستحب است قربانی) ر قربانی (حج را در شام روز عرفه در عرفات حاضر کند. ظاهر کلام برخی نیز وجوب آن است. البتّه خبر دادن فروشنده قربانی به تعریف آن در شام عرفه کفایت میکند. 10
________________________________________
532
تعریف به معنای چهارم در باب صلات به مناسبت به کار رفته است.
مستحب است کسانی که در روز عرفه) ر روز عرفه (در عرفات) ر عرفات (حضور ندارند، اعمال آن روز را در مساجد، مشاهد مشرّفه بویژه حرم امام حسین علیه السّلام انجام دهند. 11
1. جواهر الکلام 32 - 30 /16؛ مستمسک العروة 2 474 /9. فقه الصادق 3 419 - 418 /7. الحدائق الناضرة 4 49 - 48 /17. جواهر الکلام 5 300 - 278 /38. مهذب الاحکام 6 329 /23. جواهر الکلام 360 /38؛ مهذب الاحکام 330 /23؛ تحریر الوسیلة 7 227 /2. جواهر الکلام 8 365 - 363 /38. مهذب الاحکام 9 326 /23. جواهر الکلام 10 152 - 150 /41. جواهرالکلام 154 - 153 /19؛ الحدائق الناضرة 11 111 /17. تذکرة الفقهاء 165 /4؛ کتاب السرائر 320- 319 /1.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 530
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تعریف ( اعلان مال )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 530