تعاقب

توضیح مفهومی

تَعاقُب: انجام دادن چند کار، یکی پس از دیگری.

از آن به مناسبت در بابهای نکاح، غصب، حدود، قصاص و دیات سخن رفته است.

اگر همسر بالغ مردی، دو همسر کوچک دیگر او را به تعاقب شیر دهد در صورتی که صاحب شیر، غیر زوج و شیر دادن قبل از آمیزش زوج با شیر دهنده باشد، زوجه بالغ بر زوج حرام ابدی می‏شود و عقد زوجه صغیری که ابتدا شیر خورده است باطل می‏گردد؛ لیکن عقد زوجه خردسال دوم به قوّت خود باقی است. امّا اگر صاحب شیر زوج باشد، هر سه همسر بر مرد، حرامِ ابدی می‏شوند. 1

اگر چند نفر به تعاقب در مالی غصبی تصرّف کنند همه ضامن‏اند و مالک می‏تواند برای دریافت غرامت به هریک از آنان رجوع کند) ر تعاقب ایدی (.

جنایتکاری که دستهای چند نفر را به تعاقب قطع کرده است، دو دست و دو پای وی به ترتیب، دست راست در برابر قطع نخستین دست و همین طور تا پای راست در برابر قطع چهارمین دست، قصاص می‏شود و به افراد باقی مانده از مال جانی دیه پرداخت می‏گردد. 2

هرگاه کسی با یک عبارت، گروهی را قذف کند) ر قذف (مانند اینکه بگوید اینان زنا کارانند، بنابر قول مشهور اگر همه با یکدیگر قذف کننده را نزد قاضی ببرند بر او تنها یک حد جاری می‏شود؛ امّا اگر به تعاقب به قاضی مراجعه کنند با مراجعه هرکدام یک حد بر قذف کننده ثابت می‏گردد. 3

________________________________________

518

کسی که چند نفر را به تعاقب کشته و اولیای مقتولان هرکدام جداگانه خواهان قصاص شده‏اند، در اینکه حقّ قصاص اختصاص به اولیای نخستین مقتول پیدا می‏کند یا اولیای هرکدام حقّ قصاص دارند و یا به قرعه رجوع می‏شود، اختلاف است. 4

برده‏ای که یکجا چند فرد آزاد را کشته است در اختیار همه اولیای دم قرار می‏گیرد؛ امّا اگر آنان را به تعاقب بکُشد، بنابر قول برخی، در اختیار اولیای آخرین کشته قرار می‏گیرد. آنان بین کشتن و به بردگی گرفتن او مخیّرند؛ لیکن بنابر قول مشهور حکم قتل تعاقبی نیز همان حکم قتل دفعی است، مگر آنکه اولیای مقتولِ نخست، او را به بردگی گرفته باشند که در این صورت پس از کشتن نفر دوم به اولیای وی تحویل داده خواهد شد. 5

1. بلغة الفقیه 2 183 - 182 /3. ارشاد الأذهان 209 /2؛ تحریرالوسیلة 3 541 /2. جواهر الکلام 421 /41 و 4 423. تحریر الاحکام 497 /5؛ جواهر الکلام 318 - 316 /42؛ تحریر الوسیلة 5 538 /2. جواهر الکلام 123 - 122 /42.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 517

اصطلاح‌نامه

اعم

تتابع

وابسته

التقاط تعاقبی، بیع تعاقبی مشفوع، تلف مبیع فضولی، رد مغصوب تعاقبی، زدن دست بر موارد تیمم، شفعه در بیع تعاقبی، غصب تعاقبی

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 517