عملکردها

تصویر ( عمل )

از دانشنامه علوم اسلامی

توضیح مفهومی

تصویر: صورت چیزی را کشیدن) نقاشی (و یا ساختن) مجسّمه سازی (/ نقش) مجسّمه و عکس (.

از تصویر به معنای نخست در باب تجارت، بخش مکاسب محرّمه بحث شده است.

ساختن مجسّمه صورت موجودات دارایِ روح مانند حیوانات و انسان، حرام و گرفتن مزد برای ساختن آن باطل است. 1 در حرمت نقاشی صورت موجودات ذی روح بلکه غیر ذی روح مانند درختان و نیز ساختن مجسّمه آنها، اختلاف است؛ هرچند بسیاری از فقها نسبت به موجودات غیر ذی روح بویژه نقاشی آنها قائل به جواز هستند. 2

________________________________________

508

از تصویر به معنای دوم درباب صلات و تجارت سخن گفته شده است.

در اینکه تصویر یا صورت به این معنا مرادف با تمثال است یا آنکه صورت اختصاص به موجودات دارای روح دارد و تمثال اعمّ از آن می‏باشد و یا بر عکس، اختلاف است. 3

نماز خواندن با لباس یا انگشتری که نقش دارد بنابر مشهور مکروه است. در اینکه کراهت محدود به تصاویر دارای روح است و یا شامل تصاویر غیر ذی روح نیز می‏شود، اختلاف است. 4 قول مقابل مشهور، قول برخی قدما به حرمت است. 5

نمازگزاردن در مقابل تصویر ذی روح بنابر مشهور کراهت دارد. 6 برخی قدما کراهت را به تصویر مجسّمه اختصاص داده‏اند. 7 در اینکه کراهت، تنها به وجود تصویر در مقابل نمازگزار محدود می‏شود یا صرف بودن آن در اتاق موجب کراهت خواهد بود، هرچند مقابل نمازگزار نباشد، اختلاف است. 8 کراهت با تغییر صورت به‏گونه‏ای که عنوان تصویر موجود ذی روح بر آن صادق نباشد و یا پوشاندن آن، رفع می‏گردد. 9 برخی ایجاد تغییر در عضوی از اعضا مانند از بین بردن یک چشم یا یک دست را موجب زوال یا تخفیف کراهت دانسته‏اند. 10

در جواز داد و ستد تصویر و نیز نگهداری و استفاده آن، اختلاف است. 11 معروف میان قدما حرمت اکتساب و تجارت با تصاویر است. 12

1. جواهر الکلام 41 /22؛ کتاب المکاسب 2 183 /1. جواهر الکلام 43 - 42 /22؛ کتاب المکاسب 188 - 183 /1؛ فقه الصادق 3 218 /14. جواهر الکلام 276 - 274 /8 و 270 /8. 4 384 - 383 و 5 276 - 274. النهایة/ 99؛ المهذب 6 75 /1. جواهر الکلام 7 387 - 383 /8. المراسم العلویة/ 8 65. جواهر الکلام 386. 9 393 - 388 /8 و 385. 10 393؛ الحدائق الناضرة 11 157 /7. جواهر الکلام 44 /22؛ کتاب المکاسب 12 190 /1. المقنعة/ 587؛ النهایة/ 363؛ کتاب السرائر 215 /2؛ المراسم العلویة/ 172.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 507

اصطلاح‌نامه

یادداشت دامنه

اعم از ساخت مجسمه (تصاویر برجسته)، نقاشی ( تصاویر غیر برجسته )، عکس برداری و فیلم برداری

مترادفات

از واژه «تصویر ( عمل )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

ترسیم، تصویر صور، تصویرسازی، عمل صور

اعم

ساخت ( فقه )

اخص

تصویر مُحَرَّم
به لحاظ جاندار:
تصویر جاندار، تصویر غیر جاندار
به لحاظ دخالت دست:
تصویر با دست، تصویر با دستگاه
به لحاظ صورت:
تصویر بعض اجزا، تصویر چهره، تصویر قصههای قرآنی
به لحاظ محل:
تصویر بر پرده، تصویر بر دیوار، تصویر بر فرش، تصویر بر لباس، تصویر بر ورق
به لحاظ نوع:
تخطیط، حکاکی، عکس برداری، گلدوزی، مجسمه سازی، نقاشی ( فقه )

وابسته

اجرت تصویر، تعلیم تصویر، سحر به تصویر، صور ( فقه )، کسب به تصویر، موسیقی تصویری

منابع

  • اجوبة الاستفتاءات (فارسی) جلد 2 : صفحه 24
  • الفقه جلد 39 : صفحه (227-228)
  • المکاسب المحرمة جلد 1 : صفحه 255، 267، 269
  • تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 497
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 22 : صفحه 41
  • درمحضرشیخ انصاری شرح محرمه جلد 3 : صفحه 247
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 507
  • مجمع الفائدة و البرهان جلد 8 : صفحه 54
  • مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 126
  • مستند الشیعة فی احکام الشریعة جلد 14 : صفحه 98، 106
  • مهذب الاحکام جلد 16 : صفحه 81