ترتیب حکمی

توضیح مفهومی

ترتیب حُکمی: جریان احکام ترتیب بدون وجود ترتیب حقیقی/ نیّت ترتیب.

عنوان ترتیب حکمی - در برابر ترتیب فعلی یا حقیقی - نخستین بار در کلمات برخی قدما در باب طهارت، مسئله غسل ارتماسی مطرح شده است.

غسل به دو گونه انجام می‏شود: ترتیبی که رعایت ترتیب حقیقی - ابتدا شستن سر، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن - در آن شرط است و ارتماسی که ترتیب یادشده در آن شرط نیست. برخی قدما گفته‏اند: در غسل ارتماسی ترتیب حکمی وجود دارد. برای ترتیب حکمی دو معنا ذکر شده است:

1. جریان احکام ترتیبِ مطرح در غسل ترتیبی. غسل ارتماسی در این معنا به منزله غسل ترتیبی خواهد بود و کسی که با فرورفتن دفعی در آب غسل ارتماسی می‏کند ابتدا به طهارت سر، سپس طرف راست و پس از آن، طرف چپ بدن او حکم می‏شود. نتیجه آن، این است که اگر جایی از سمت چپ بدن شسته نشده باشد همان قسمت را می‏شوید و اگر آب به جایی از سمت راست بدن نرسیده باشد آن قسمت را همراه با سمت چپ می‏شوید. چنان‏که در غسل ترتیبی، حکم چنین است. لیکن بسیاری از فقها ترتیب حکمی را باطل دانسته و در فرض یادشده قائل به اعاده غسل ارتماسی شده‏اند. 1

2. برخی برای ترتیب حکمی معنای دیگری ذکر کرده‏اند و آن عبارت است از نیّت ترتیب برای کسی که غسل ارتماسی می‏کند2) ر غسل (.

1. جواهرالکلام 95 - 94 /3؛ العروةالوثقی 296 /1؛ مستمسک العروة 2 88 /3. جواهر الکلام 95 /3.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 443

اصطلاح‌نامه

اعم

ترتیب ( فقه )

وابسته

ترتیب فعلی، غسل ارتماسی

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 443