تدبیج
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تدبیج : ذکر برخی رنگ‌ها به قصد توریه و کنایه؛ از فنون بلاغی قرآن
یکی از اسلوب‌های بدیعی، «تدبیج» است که گوینده در مدح یا ذم یا غیر اینها رنگهای گوناگون را ذکر کند، ولی مقصودش معنای حقیقی رنگ‌ها نباشد؛ بلکه توریه و کنایه باشد؛ مانند: شعر خاقانی:
- دندان نکنی سفید تا لب از تب نکنم کبود هر دم *
سفید کردن دندان کنایه از خندیدن، و لب کبود کردن کنایه از شدت تب است.
تدبیج در قرآن مانند:
«وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِیضٌ وَحُمْرٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهَا وَغَرَابِیبُ سُودٌ»؛ «و از برخی کوهها راهها (و رگهها)ی سپید و گلگون به رنگهای مختلف و سیاه پر رنگ (آفریدیم)» (فاطر// 27) .
در این آیه، رنگهای سفید، سرخ و سیاه، برای راه‌های مختاف کوه بیان شده‌اند که کنایه از راه‌های مشتبه و روشن است؛ زیرا جاده سفید (جدد بیض) راهی است که رفت و آمد در آن زیاد است، و این واضح‌ترین و آشکارترین راه به شمار می‌آید. و پس از آن، جاده سرخ است که راه میانه، و سپس جاده سیاه و تاریک است که جاده مشتبه نام دارد.
منابع
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تدبیج به زیرصفحه تدبیج/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.