تدبر در قرآن

توضیح مفهومی

تدبر در قرآن : تفکر در قرآن برای کشف مفاهیم و روابط ناپیدا

«تدبر» از ریشه «دبر» به معنای اندیشیدن در ماورای امور و فراتر از ظاهر کارها و مسائل است که ژرف‌اندیشی، عاقبت‌اندیشی و در نتیجه کشف حقایقی را درپی ‌دارد که در ابتدای امر و با نظر سطحی به چشم نمی‌آید.

تدبّر در قرآن عبارت است از:

1. اندیشیدن در ورای ظواهر آیات به منظور روشن شدن چهره باطنی قرآن، در حد امکان.

2. جست‌وجو برای کشف مفاهیم و روابط ناپیدا در هریک از آیات و ارتباط آن‌ها با یکدیگر.

3. پی‌گیری و کشف انسجام و هماهنگی بین آیات.

مشتقات این واژه چهار بار به شرح ذیل در قرآن به‌کار رفته است:

1. «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلاَفًا کَثِیرًا»؛ «آیا در (معانی) قرآن نمی‏اندیشند اگر از جانب غیر خدا بود قطعا در آن اختلاف بسیاری می‏یافتند» (نساء// 82) .

2. «أَفَلَمْ یَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ»؛ «آیا در (عظمت) این سخن نیندیشیده‏اند» (مؤمنون// 68) .

3. «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا»؛ «آیا به آیات قرآن نمی‏اندیشند یا (مگر) بر دلهایشان قفلهایی نهاده شده است» (محمد// 24) .

4. «کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ»؛ «(این) کتابی مبارک است که آن را به سوی تو نازل کرده‏ایم تا در (باره) آیات آن بیندیشند و خردمندان پند گیرند» (ص// 29) .

در روایتی از امیرمؤمنان علی (ع) آمده است: «ألا لا خَیرَ فی قَراءة لَیس فیها تدبُّر؛ هان! هیچ خیری در قرائت قرآن بدون تدبر وجود ندارد».

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (449-455)
2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (368-371)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «تدبر در قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

تفکر در قرآن ( علوم قرآنی )

اعم

مستحبات قرائت قرآن ( علوم قرآنی )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تدبر در قرآن به زیرصفحه تدبر در قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آشنایی با قرآن : صفحه 28
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (368-371)
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (449-455)، 450، 455
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 180
• البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 538
• البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 29، 30
• زینة القرآن : صفحه 211
• سر البیان فی علوم القرآن : صفحه 145، 215
• علوم القرآن : صفحه 22، 23
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 20
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 298
• پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن : صفحه (31-47)، 271