تحاص

توضیح مفهومی

تَحاصّ: حصّه حصّه کردن مال به نسبت سهام. 1

از آن به مناسبت در بابهایی نظیر زکات، دین، تفلیس و اقرار سخن رفته است.

________________________________________

366

مورد تحاصّ، دیون است و آن در صورتی است که اموال متعلّق حقّ طلبکاران، کمتر از طلب آنان باشد. نمونه‏هایی از مسائل آن عبارت است از:

1. هرگاه مدیونی که بدهیهای متعدّد دارد بمیرد و ترکه‏اش کفاف دیونش را ندهد، تحاصّ صورت می‏گیرد. به عنوان مثال اگر مجموع بدهیهای وی یک میلیون تومان و ترکه‏اش پانصد هزار تومان باشد، هر طلبکار نصف طلب خود را از ترکه برمی‏دارد. حتّی اگر طلبکاری عین متاع خود را در میان ترکه بیابد نمی‏تواند آن را بابت طلب خود بردارد؛ بلکه آن نیز به صورت حصّه‏های مختلف، بین همه طلبکاران تقسیم می‏شود. 2 برخی قدما گفته‏اند: در این صورت صاحب متاع می‏تواند آن را برای خود بردارد؛ همان‏گونه که اگر مدیون زنده بود، می‏توانست چنین کند. 3

2. اگر شخصی که زکات به مالش تعلّق گرفته است پیش از پرداخت بمیرد و دیون دیگری نیز داشته باشد، در صورتی که ترکه کفاف دیونش را ندهد، بنابر قول برخی بین مستحقان زکات و طلبکاران، تحاصّ صورت می‏گیرد. قول دیگر، تقدیم مستحقان زکات بر طلبکاران است که ابتدا باید حقّ آنان پرداخت گردد. 4

3. اگر بیمار به دینی که همه ترکه را فرامی‏گیرد اقرار کند و در این اقرار، متّهم نباشد، اقرارش پذیرفته خواهد شد و اگر دینِ فراگیر دیگری نسبت به کلّ ترکه به واسطه بیّنه) ر بیّنه (ثابت گردد، ترکه بین طلبکاران به صورت تحاصّ تقسیم می‏شود و در صورت ثبوت آن دین با اقرار وارث، در ثبوت تحاصّ اختلاف است. 5

1. مجمع البحرین/ واژه 'حصص' × 2. مختلف الشیعة 384/5؛ جواهرالکلام 3 296 /25. فتاوی ابن‏الجنید/ 197؛ الکافی فی الفقه/ 4 332. جواهر الکلام 5 251 /15. جامع المقاصد 210 /9.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 365

اصطلاح‌نامه

اعم

تقسیم ( توزیع )

وابسته

زکات ( عین )، مرگ مدیون، مرگ مدیون جماعت

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 365