تثلیث ( سه بار انجام دادن )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تَثلیث: بخش کردن، سه دانستن، سه بار انجام دادن.
تثلیث گاه به معنای سه بخش کردن چیزی است، مانند تثلیث قربانی و تثلیث اشیاء بر حسب احکام و از آن جمله است تثلیث مصطلح در مسیحیت که به معنای سه دانستن خداوند یکتا است و گاه به سه بار انجام دادن عملی اطلاق میگردد مانند تثلیث مضمضه) ر مضمضه (و ذکر رکوع و سجود. این عنوان در فقه در بابهای طهارت، صلات و حج به کار رفته است. در اصول فقه، مبحث اصول عملی نیز از تثلیث اشیاء بحث شده است.
تثلیث قسم اوّل
1. تثلیث قربانی: قسمت کردن قربانی استحبابی به سه بخش) برای خود، هدیه به دیگران و صدقه به فقرا (مستحب است؛ 1 لیکن در استحباب یا وجوب آن در قربانی واجب - مانند قربانی حج تمتّع - اختلاف میباشد. 2
بنابر قول به استحباب تثلیث، مصرف قربانی تنها در یکی از موارد سه گانه - مانند صدقه دادن همه آن به فقرا - جایز
________________________________________
348
است. 3 بنابر قول به وجوب تثلیث اگر بخشی را برای خود جدا نکند ضامن نیست هرچند گناه کرده است. همچنین - بنابر تصریح برخی - چنانچه قسمتی را برای هدیه جدا نکند و در نتیجه تمامی قربانی را به فقرا بدهد، ضامن نیست. برخی در این صورت احتمال ضمان دادهاند. لیکن اگر سهم فقرا را جدا نکند برخی تصریح به ضمان کردهاند. 4
اختلاف در وجوب یا استحباب تثلیث در صورتی است که قربانی به سبب کفّاره یا نذر و مانند آن واجب نشده باشد وگرنه - بنابر مشهور - تثلیث آن جایز نیست و همه قربانی باید به فقرا داده شود. 5
2. تثلیث در الوهیّت: تثلیث مورد اعتقاد مسیحیان) اَب، ابن و روح القدس (شرک و کفر است؛ زیرا میگویند خداوند در عین وحدت و یگانگی، سه است و ذات یکتا را سه بخش کردهاند. 6
3. تثلیث در اشیاء: از دیرباز اختلافی میان اخباریان) ر اخباری (و اصولیان در حکم شبهه عمدی وجود دارد. اخباریان به استناد روایات متعدّدی که اشیاء را به سه دسته: حلال، حرام و مشتبه، تقسیم میکند، در دسته سوم که چیزی بین حلال و حرام، مشتبه است) شبهه تحریمی (احتیاط را واجب دانستهاند؛ برخلاف مشهور اصولیان که در این صورت احتیاط را واجب ندانسته و اصل برائت) ر اصل برائت (جاری کردهاند7) ر اخبار تثلیث (.
تثلیث قسم دوم
نمونههایی از این نوع تثلیث عبارت است از: وجوب تثلیث در غسل میّت8) ر غسل میّت (، استحباب تثلیث در شستن اعضای بدن در غسل9 و نیز استحباب تثلیث مضمضه) ر مضمضه (، استنشاق10) ر استنشاق (و ذکر رکوع و سجود. 11
1. جواهر الکلام 218 /19 و 161 - 157. 2 228 و 6 215 - 211. 5 162. 4 161 - 160. 3 216. روض الجنان 437 /1؛ کشف الغطاء 7 324 /4. الحدائقالناضرة 44 /1؛ فرائد الاصول 20 /2 و 82؛ مصباح الاصول 8 299 /2. الحبل المتین/9 60. روضالجنان10 162 /1. جواهر الکلام 109 /10. 11 337 - 336 /2 و 177.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 347
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 347