تاخیر ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تأخیر
تأخیر: عقب انداختن عمل از اوّل وقت امکان آن.
از عنوان تأخیر در بیشتر ابواب فقه - اعم از عبادات و معاملات - به مناسبت سخن رفته و احکامی بر آن مترتّب شده است.
حکم تکلیفی: عمل به لحاظ ظرف زمانی آن یا دارای امتداد است که انجام دادن آن در تمامی آنات آن زمان ممتد، جایز و صحیح است و یا امتداد ندارد، بلکه فوریت دارد.
تأخیر در انجام دادن عمل از نوع دوم - مانند تأخیر ازاله نجاست از مسجد1) ر ازاله (- جایز نیست، برخلاف نوع اوّل که جایز و صحیح است و گاه به عللی واجب یا مستحب و یا مکروه میگردد.
واجب، مانند تأخیر نماز تا قبل از آخر وقت) ر آخر وقت (برای کسی که به علّت عذری باید تیمّم کند2 یا کسی که فاقد شرطی از شرایط نماز همچون پوشش برای پوشاندن عورت است3 که بنابر قول گروهی در هر دو مورد، تأخیر واجب است.
مستحب، مانند تأخیر نماز عشا تا هنگام ناپدید شدن شفق4) ر شفق (که زمان پایانی وقت فضیلت نماز مغرب میباشد.
مکروه، مانند تأخیر نماز از اوّل وقت بدون عذر به قول مشهور. 5
حکم وضعی: بر تأخیر، احکام وضعی زیر - که آثار آن به شمار میرود - مترتّب میگردد:
1. سقوط حق: تأخیر در استفاده حقّ فسخ) ر فسخ (در موارد فوری بودن آن - مانند خیار فسخ نکاح به سبب عیوب خاص) ر ازدواج (و تدلیس) ر تدلیس (- موجب سقوط آن خواهد شد) ر خیار (.
2. ضمان: در ودیعه) ر ودیعه (اگر مالک، مالی را که نزد کسی به امانت گذاشته است از او مطالبه کند ردّ فوری آن واجب است و در صورت امتناع و تأخیر - با قدرتِ بر باز پس دادن آن در اوّل وقت امکان - ضامن است. 6
3. بطلان: از شرایط صحّت عقد لازم، فوری بودن قبول بعد از ایجاب به حسب عرف است و تأخیر آن بهگونهای که به نظر عرف، جواب ایجاب محسوب نگردد موجب بطلان عقد است7) ر ایجاب و قبول (.
) ر خیار تأخیر (
1. جواهر الکلام 3 160 - 157 /5. 2 97 /6. العروة الوثقی 4 527 /1. جواهرالکلام 5 306 - 305 /7. الحدائق الناضرة 6 100 /6. جواهر الکلام 7 137 /27. جامع المقاصد 78 /12.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 319
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تاخیر ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- تاخیر تلبیه، تاخیر در خروج از مسجد، تاخیر ساقی در آشامیدن
- به لحاظ سیاسات:
- تاخیر در استیفای قصاص، تاخیر در پرداخت دَین، تاخیر در حدود، تاخیر در مطالبه دین، تاخیر ذبح بر تسمیه
- به لحاظ عبادات:
- تاخیر تفکر اطراف شکیات، تاخیر تیمم، تاخیر جواب سلام، تاخیر حج، تاخیر در جهاد، تاخیر زکات، تاخیر سجده تلاوت، تاخیر سجده سهو، تاخیر قضای اجزای نماز، تاخیر قضای روزه، تاخیر کفاره، تاخیر ماموم، تاخیر نماز، تاخیرخمس
- به لحاظ معاملات:
- تاخیر اجرت، تاخیر اخذ به شفعه، تاخیر تسلیم عوضان، تاخیر جواب خلع، تاخیر در تسلیم عوضان، تاخیر در رد ودیعه، تاخیر در قسمت غنیمت، تاخیر در نکاح، تاخیر قبول هدیه، تاخیرخیار، تاخیرشفعه
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تاخیر ( فقه ) به زیرصفحه تاخیر ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.