تأسی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تأسّی
تأسّی: الگو قرار دادن دیگری در عمل.
تأسّی در فقه عبارت است از اسوه و مقتدا قرار دادن پیشوایان معصوم
علیهم السّلام و پیروی از آنان در اعمال و رفتار. از این عنوان در بابهای مختلف فقه از عبادات، عقود و غیر آن دو به مناسبت سخن رفته است.
گفتار و کردار رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و نیز امامان علیهم السّلام از آن جهت که ظرف مشیّت و اراده خداوند متعال هستند، همواره منطبق با خواست و محبّت حضرت حق بلکه عین آن میباشد؛ از اینرو، خداوند متعال در آیات متعدّدی از قرآن، بندگان را به پیروی از آنان و اطاعت مطلق از اوامر و نواهی ایشان فراخوانده1 و اعلام کرده است که وجود مبارک رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله الگو و اسوه نیکو برای شما است. 2 بدین جهت شکی در محبوبیت و فضیلت تأسّی به معصومان علیهم السّلام در گفتار و رفتار ایشان نیست؛ 3 بلکه تأسّی به آنان به معنای انجام دادن عمل بر وفق عمل ایشان، واجب است؛ بدین معنا که عملی را که آن بزرگواران به عنوان واجب، مستحب یا مباح انجام دادهاند، بر امّت نیز واجب است آن عمل را با همان عنوان انجام دهند. 4
فعلی که از معصوم علیه السّلام صادر شده است اگر وجه آن از نظر وجوب، استحباب یا اباحه معلوم باشد، بحثی نیست و اگر معلوم نباشد و قرائن تعیین کننده نیز وجود نداشته باشد، در اینکه فعل صادر شده دلالت بر وجوب دارد یا استحباب و یا اباحه - به معنای عام نه مقابل وجوب و حرمت - اختلاف است) ر سنّت (. البتّه اگر عمل، عبادی) قُربی (باشد در دلالت آن بر رجحان و افضلیت شکی نیست. 5
در کلمات فقها نسبت به برخی اعمال از آن جهت که یکی از معصومین آن را انجام داده به دلیل تأسّی، حکم به استحباب شده است. 6 چنانکه برخی فقها به دلیل تأسّی، به وجوب اعمالی حکم کردهاند. 7
قلمرو تأسّی: قلمرو تأسّی از معصوم علیه السّلام افعالی است که اقتضای عمومیت داشته، مانعی از شمول آن نسبت به غیر معصومین علیهم السّلام وجود نداشته باشد؛ بنابر این افعالی که از معصوم به لحاظ مقام و منزلت ذاتی یا منصب ولایت و امامت وی صادر میشود و شأن اختصاصی ایشان به شمار میرود، موضوع
تأسّی قرار نمیگیرد، همچون اختصاصات رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله از قبیل گرفتن بیش از چهار زن به عقد دائم) ر اختصاصات النّبی (یا اقامه حدود و نماز جمعه بنابر قول به اختصاص آنها به معصومین علیهم السّلام8) ر ائمّه (. همچنین افعالی که از روی تقیّه) ر تقیّه (از آنان صادر شده یا اجتماعی که در آن زندگی میکردهاند اقتضای صدور چنین فعلی را داشته است، مانند پوشیدن لباسی همانند لباس مردم و سخن گفتن به زبان آنان. همه این موارد خارج از قلمرو تأسّیاند.
1. نساء/ 59؛ اعراف/ 158؛ آل عمران/ 2 31. احزاب/ 3 21. المعتمد فی شرح المناسک 4 213 /5. رسائل الشریف المرتضی 265 /2؛ ایضاح الفوائد 78 /1؛ ذکری الشیعة 5 327 /3. اصول الفقه 60 - 58 /2؛ الاصول العامة/ 6 235 - 233. الروضة البهیة 338 /1؛ جواهر الکلام 75 /14 -- 377 /11 -- 110 /9 -- 321 -- 318 /4 و 7 71 /31. جامع الخلاف و الوفاق/ 19؛ مختلف الشیعة 462 /4؛ منتهی المطلب 79 /6؛ ذکری الشیعة 8 131 /2. تذکرة الفقهاء) ق (195 /2؛ اصول الفقه 61 - 60 /2.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 321
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تأسی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تأسی به زیرصفحه تأسی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.