بیگانه ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اجنبی
اجنبی: نامحرم (--» نامحرم) بیگانه.
اجنبی به معنای دوم مفهومی نسبی، و نسبت به موضوعات مختلف، متفاوت است. غیر خویشاوندان نَسَبی (ارحام) نسبت به انسان، غیر ولیّ اصلی (پدر و جدّ پدری) نسبت به مُوّلی علیه (کودک و دیوانه) ، کافر نسبت به مسلمانان، غیر شوهر نسبت به زوجه، غیر دو طرف
عقد نسبت به عقد، غیر مالک یا کسی همچون ولیّ و وکیل - که به منزله مالک است - نسبت به مال، غیر شریک نسبت به مال مشترک و سر انجام، غیر مدیون نسبت به دین، اجنبی و بیگانه‌اند.
اجنبی با توجّه به نسبیّت مفهوم آن، احکام گوناگونی دارد که در باب‌های مختلف مانند زکات، تجارت، دین، ضمان، مضاربه، هبه، نکاح، شفعه و قصاص آمده است و در این جا به نمونه هایی از آن‌ها اشاره می‌شود.
اجنبی از انسان (غیر ارحام) : چنانچه شخصی که به او هبه شده، اجنبی باشد، هبه کننده تا زمانی که عین مال هبه شده باقی است، می‌تواند به مال خود رجوع کند و از هبه آن منصرف شود. 1 در صورت عدم حضور محارم میّت زن، ارحام وی برای دفن او بر اجنبی مقدّمند. 2 اگر در میان ارحام شخص، کسی مستحق زکات باشد، وی برای دریافت زکات بر اجنبی مقدّم است. 3
اجنبی از عقد (غیر دو طرف عقد) : قرار دادن حق خیار (--» خیار) در عقد معاملات برای اجنبی صحیح است. 4 بنا بر قول مشهور، شرط کردن سهمی از سود برای اجنبی (غیر مالک و عامل) در عقد مضاربه (--» مضاربه) باطل است. 5
اجنبی از مولّی علیه (غیر پدر و جدّ پدری) : اگر پدر با مشارکت اجنبی فرزند خود را بکشد، ولیّ مقتول تنها می‌تواند اجنبی را قصاص کند و در صورت قصاص اجنبی، پدر باید نصف دیه اجنبی را به ولیّ او بدهد و در صورت قصاص نشدن اجنبی، باید آن نصف را به ولیّ مقتول بپردازد. 6
اجنبی از مسلمان (کافر) : اجنبی از مسلمان، کافران کتابی (--» اهل کتاب) ، ذمّی (--» اهل ذمّه) و حربی (--» اهل حرب) هستند که هر یک احکام ویژه‌ای دارند (--» کفر) .
اجنبی از زوجه (غیر شوهر) : باردار کردن زن با نطفه مرد اجنبی حرام است 7 (--» تلقیح) .
اجنبی از مال (غیر مالک و کسی که به منزله او است) : بر اجنبی در صورت تصرف در مال مانند فروختن یا
اجاره دادن، عنوان فضولی اطلاق می‌شود و صحّت آن، منوط به اجازه مالک یا کسی است که به منزله مالک باشد 8 (--» عقد فضولی) .
اجنبی از مال مشترک (غیر شریک) : اگر شریک سهم خود از مال مشترک را به اجنبی بفروشد، حق شفعه (--» شفعه) برای شریک او ثابت می‌شود. 9
اجنبی از دین (غیر مدیون) : اجنبی می‌تواند بدهی شخص بدهکار را به طور مجّانی - حتی بدون اجازه وی - به طلبکار بپرازد که در این صورت، ذمّه مدیون بری می‌شود. 10
1 - جواهر الکلام 28 183.
2 - العروة الوثقی 1 442.
3 - 2 324.
4 - جواهر الکلام 23 34.
5 - 26 368.
6 - 42 310 و تکملة المنهاج 65.
7 - منهاج الصالحین (خویی) 1 427.
8 - 2 17.
9 - هدایة العباد (گلپایگانی) 1 402.
10 - منهاج الصالحین (خویی) 2 183 و تحریر الوسیلة 1 648.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 258
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «بیگانه ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- استیلای بیگانه، اقرار برای بیگانه، روابط سیاسی با کفار، سرمایه گذاری خارجی، صلح بیگانه با مدعی، قسم بیگانه، مجازات رؤسای تحت نفوذ بیگانه، نفوذ بیگانه، هبه به بیگانه، وصیت بر بیگانه، وصیت به بیگانه
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه بیگانه ( فقه ) به زیرصفحه بیگانه ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.