بدل جعلی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
بَدَل جَعلی: مقابل بدل حقیقی.
بدل جعلی در برابر 'بدل حقیقی' - که در کلمات برخی به کار رفته - عبارت است از: عین) عوض (موجود از دو عینی که یکی تلف شده است.
در معاطات) ر معاطات (اختلاف است که آیا موجب ملکیّت است یا اباحه تصرّف؟ بنابر افاده ملکیّت نیز اختلاف است که ملکیّت حاصل از معاطات، آیا ملکیّت متزلزل) جایز و غیر لازم (است یا ملکیّت مستقر) لازم (؟
بنابر قول به ملکیّت متزلزل یا اباحه، اگر هر دو عین) عوض و معوّض (پس از تحویل تلف شوند، معاطات لازم میشود و اگر یکی از آن دو تلف شود، بنابر قول به ملکیّت متزلزل نیز معامله لازم خواهد شد؛ لیکن بنابر قول به اباحه، مسئله اختلافی است.
________________________________________
79
برقول به عدم لزوم، چنین استدلال شده است که اصل، بقای سلطنت مالک برعین موجود است و این اصل، حاکم بر اصل عدم ضمان به مثل یا قیمت) بدل حقیقی (است. علاوهبر آن، شکی در ضمان مال تلف شده و لزوم تدارک آن به بدلش نیست؛ لیکن بحث در این است که در تدارک به بدل، آیا بدل حقیقی) مثل یا قیمت مال تلفشده (باید پرداخت شود یا بدل جعلی) عین موجود (؟ که بنابر تدارک بدل جعلی، مالک عین تلف شده) مثلا فروشنده (میتواند عین موجود یعنی عوض آنرا که دراختیار دارد بهعنوان بدل مال تلف شده بردارد. 1
1. کتاب المکاسب 98 - 96 /3؛ مصباح الفقاهة 206 - 196 /2.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 78