اِشراف ( بلندی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اِشراف: بلندا داشتن اطّلاع بر چیزی از بلندی نردیک شدن وقوع امری نظارت و مراقبت (--' نظارت) .
اشراف به مفهوم نخست در باب‌های حج، جهاد، و صلح به کار رفته است.
جایز است ساختمانی بر ساختمانی دیگر اشراف داشته باشند، 1 اشراف ساختمانی که کافر ذمّی (--' اهل ذمّه) می‌سازد یا تجدید بنا می‌کند، بر منزل مسلمان جایز نیست. 2 به قول مشهور، اشراف ساختمان بر کعبه مکروه است. 3
از اشراف به مفهوم دوم در باب‌های حج، صلح و حدود سخن رفته است.
اشراف بر خانه دیگری جهت نگاه کردن به ساکنان آن، حرام است 4 (--' اطّلاع بر عورات) .
مستحب است کسی که از مکّه محرم شده، هنگام اشراف بر ابطح (--' ابطح) صدا را به تلبیه بلند کند 5 (--' احرام) . گشودن پنجره هر چند مستلزم اشراف بر خانه همسایه گردد، جایز است. 6
________________________________________
506
از اشراف به مفهوم سوم در باب‌های طهارت، وصیّت، صید و ذباحه، اطعمه و اشربه، حدود و قصاص سخن گفته شده است.
در وجوب برگرداندن مشرف بر مرگ به سمت قبله اختلاف است. وجوب آن به مشهور نسبت داده شده است 7 (--' احتضار) . برخی فقها در صحّت ذبح حیوان مشرف به هلاکت، استقرار (--' استقرار) حیات را شرط دانسته‌اند 8 (--' ذبح) . در جواز نوشیدن یا خوردن حرام برای مضطر، اشراف بر مرگ شرط نیست، بلکه صرف بیم از آن کفایت می‌کند 9 (--' اضطرار) .
در قصاص جانی، تفاوتی میان مقتول سالم و بیمار نیست. بنابر این، اگر فرد کشته شده، بیمار مشرف بر مرگ هم باشد، قاتل او قصاص می‌شود. البته اگر حالت اشراف به مرگ و زوال حیات مستقرّ وی بر اثر جنایت فرد دیگری جز قاتل باشد، قصاص بر جانی نخست، و دیه بر جانی دوم ثابت می‌شود. 10
1 - جواهر الکلام 26 244 - 249.
2 - 21 284 - 286.
3 - مستند الشیعة 13 311.
4 - جواهر الکلام 26 244 - 249.
5 - 18 282.
6 - مسالک الافهام 4 279.
7 - جواهر الکلام 4 6 و مستند الشیعة 3 69.
8 - جواهر الکلام 36 141.
9 - الدروس 3 24.
10 - جواهر الکلام 42 58.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 505