اهل ریبه

توضیح مفهومی

اهل ریبه : اهل فساد و شر

این واژه که در بحث محاربه مورد توجه فقها قرار گرفته، به معنای اهل فساد (اشقیاء) است، اهل ریبه کسانی‌اند که مردم از آن‏ها خوف دارند، چه قصد ترساندن مردم را داشته و چه نداشته باشند.

درباره این که آیا اهل ریبه بودن در محاربه شرط است یا نه، دو دیدگاه وجود دارد:

الف: قول به عدم اشتراط که قول اکثر فقها است . دلیل این قول عبارت است از:

1 - عموم آیه: « انما جزاء الذین یحاربون اللّه و رسوله..؛ کیفر آنها که با خدا و پیامبرش به جنگ برمی‏خیزند، و اقدام به فساد در روی زمین می‏کنند مائده آیه 33 ». کلمه 'والذین' در آیه مذکور، جمع معرف به الف و لام است لذا عموم آن، محاربی را که از اهل ریبه نباشد نیز در بر می‏گیرد.

2 - صحیحه محمد بن مسلم از امام باقر (ع) که می‏فرماید: 'من شهر السلاح فی مصر من الامصار... '

3 - ظهور اطلاق و صدق عرفی بعد از تحقیق قصد افساد در زمین.

ب: قول به اشتراط:

بر اساس این قول، صدق عنوان محاربه، منوط به این است که شخص محاربه کند. از اهل ریبه - اهل فساد - باشد.

این قول، قول شیخ در کتاب 'نهایه' ، ابن براج در کتاب 'مهذب' ، راوندی در کتاب 'فقه القرآن' و شیخ مفید در

'مقنعه' (10) است، البته با این فرض که عبارت مرحوم مفید، 'الدّعاره'باشد نه 'الزعاره' زیرا واژه 'زعاره' یا 'دغاره' به معنای ربودن مال است و لذا با 'اهل ریبه' تناسبی ندارد امّا واژه 'الدعاره' به معنای 'فسق'، 'فجور' و 'خبث' آمده است لذا با مفهوم'اهل ریبه'تناسب دارد و به همین جهت می‏توان ادعا کرد که شیخ مفید هم قائل به اشتراط مذکور است. در هر صورت دلیل این قول عبارت است از:

1 - اهل ریبه بودن محارب، قدر متیقّن است و در بقیه موارد متیقن نیست و 'حدود' نیز 'تدرأ بالشبهات'؛

2 - روایت معتبره ضریس از امام باقر (ع) که فرمود: 'من حمل السلاح باللیل فهو محارب الاّ ان یکون رجلاً لیس من اهل

الریبه.

منابع

1. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : صفحه 290
2. ریاض المسائل جلد 10 : صفحه 205
3. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 4 : صفحه 207
4. تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 492
5. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : صفحه 431
6. مهذب الاحکام جلد 28 : صفحه 119
7. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 567
8. مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : صفحه 7
9. مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : صفحه 6
10. ریاض المسائل جلد 10 : صفحه 206

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «اهل ریبه» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

اهل شر، شرور ( فقه )

اعم

گناهکار

وابسته

اهل اخافه، اهل دعاره، اهل زعاره، اهل فتنه، شرارت، غیبت اهل ریبه، محارب ( فقه )

منابع

• الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 59
• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : صفحه 290
• ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 4 : صفحه 142-3، (542-543)
• تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 492
• تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله : صفحه 501-6
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 565، 567
• حاشیة الاستصحاب جلد 23 : صفحه 191
• ریاض المسائل جلد 10 : صفحه 205، 206
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : صفحه 44، 101، 170، 191، 431
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 4 : صفحه 207
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 40-1 : صفحه 207
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 734
• کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3 : صفحه 506
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 13 : صفحه 287
• مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة جلد 9 : صفحه 256
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : صفحه 6، 7
• مهذب الاحکام جلد 28 : صفحه 119