اقامت
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اقامت
اقامت: ماندن در مکانی.
مقیم به معنای اقامت کننده است و گاه تنها به کسی که در وطن اقامت دارد و گاه به اعم از او و مسافری که با شرایطی خاص در غیر وطن اقامت گزیده است، گفته می‌شود و احکام آن در باب صلات، بحث صلات مسافر آمده است.
محل اقامت، یا وطن مقیم است (--» وطن) و یا مکانی که مسافر آن را به طور موقّت محل اقامتش قرار داده است.
اقامت مسافر: ماندن مسافر به قصد ده روز یا بیشتر، و یا علم به ماندن این مقدار در مکانی موجب قطع سفر او است؛ بدین معنا که احکام مقیم در وطن را پیدا می‌کند. 1 مسافری که سی روز بدون قصد اقامت در محلی بماند، بعد از سی روز باید نماز را کامل بخواند. 2
مراد از ده روز، ده روز تمام با شب‌های میان آن‌ها است و شب‌های اول و آخر جزء آن به شمار نمی‌رود؛ از این رو، ماندن ده روز و نُه شب برای کسی که از آغاز روز - یعنی زمان طلوع فجر صادق یا طلوع خورشید بنا بر اختلاف نظر در آغاز روز - قصد اقامت ده روز نماید، کافی است. 3 در کافی بودن تلفیق قسمتی از روز با قسمتی از روز دیگر، اختلاف است، قول به کفایت، به مشهور نسبت داده شده است. بنا بر این قول، پایان ده روز برای مسافری که هنگام ظهر قصد اقامت نموده، ظهر روز یازدهم است. 4
برای این که اقامت ده روز قاطع سفر باشد، یکی بودن محل اقامت، در این ده روز شرط است. از این رو، سفر در صورت تعدّد محل اقامت، قطع نمی‌شود. 5 در شرط بودن وحدت محلّه در شهرهای بسیار بزرگ مانند تهران اختلاف است؛ به این معنا که در شهرهای بزرگ قصد اقامت باید در محلّه‌ای از محلّه‌های آن باشد یا همچون شهرهای کوچک، معیار، وحدت شهر بدون دخالت داشتن کوچکی و بزرگی آن است و قصد اقامت در خود شهر کفایت می‌کند 6 (--» بلاد کبیره) .
رفتن از محل اقامت به مزارع و باغستان هایی که از حدود آن محل به حساب می‌آید، اگر به اندازه‌ای باشد که عرف آن را با صدق اقامت در یک مکان منافی نداند، جایز است. خروج بیش از چهار فرسخ از محل اقامت، موجب به هم خوردن قصد اقامت می‌شود، امّا خروج کمتر از این مسافت، محل اختلاف است؛ منشأ آن در شرط بودن وحدت مکان اقامت نهفته است؛ بدین معنا که خروج چه مقدار از مسافت، وحدت مکانی را مخدوش می‌کند. 7
برگشت از قصد اقامت: اگر شخص پس از قصد اقامت ده روز و پیش از خواندن نماز چهار رکعتی مانند نماز ظهر از قصد خود برگردد، احکام مسافر، و اگر پس از خواندن نماز یاد شده بر گردد، احکام مقیم را دارد. در الحاق روزه واجب به نماز چهار رکعتی در حکم مزبور، اختلاف است. 8
آثار اقامت: اقامت موجب اتمام نمازهای یومیّه، صحّت روزه، وجوب نماز جمعه - در فرض قول به وجوب آن - ساقط نشدن نوافلی که در سفر ساقط می‌شود و ثبوت دیگر احکام شخص مقیم در وطن می‌شود. 9
اقامت در مکّه: به قول مشهور، اگر آفاقی (--» آفاقی) دو سال در مکّه اقامت کند، حج وی به حج اهل مکّه (قران یا افراد) تبدیل می‌شود 10 (--» حج قران) (--» حج افراد) .
اقامت در بلاد کفر: مسلمانی که در بلاد کفر قادر به اظهار اسلام و شعائر آن نیست، باید در صورت امکان از آن جا هجرت کند و اقامت در آن جا جایز نیست 11 (--» هجرت) .
1 - جواهر الکلام 14 303.
2 - العروة الوثقی 2 157.
3 - جواهر الکلام 14 311 و العروة الوثقی 2 144.
4 - جواهر الکلام 14 312 - 313 و مهذّب الاحکام 9 245.
5 - جواهر الکلام 14 304 و مستمسک العروة 8 117.
6 - جواهر الکلام 14 307 و العروة الوثقی 2 144.
7 - جواهر الکلام 14 304 - 305؛ العروة الوثقی 2 145 و مستمسک العروة 8 118 - 119.
8 - جواهر الکلام 14 321 - 322 و مستمسک العروة 8 124 - 125.
9 - العروة الوثقی 2 149 و مستمسک العروة 8 131.
10 - العروة الوثقی 2 537.
11 - جواهر الکلام 21 34.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 599
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- اقامت با صدق وطن
- به لحاظ تردید:
- اقامت مردد سی روز، اقامت مردد کمتر از سی روز
- به لحاظ مدت:
- اقامت ده روز، اقامت روزه دار، اقامت شش ماه، اقامت طولانی، اقامت کمتر از ده روز
- به لحاظ مکان:
- اقامت در سرزمین کفار، اقامت در محل حضانت، اقامت در مدینه، اقامت در مکه، اقامت در ملک غیر وطن، اقامت کنار قبر
- به لحاظ منا:
- اقامت امیر الحاج در منا، اقامت ایام تشریق
وابسته
- اتمام نماز، بلوغ اثنای اقامت، تعلیق اقامت، تکلیف اثنای اقامت، توطن، خروج کمتر از مسافت، سفر کثیر السفر بعد از اقامت، طهر اثنای اقامت، قصد اقامت تابع، مقیم، مکان اقامت، نماز تمام
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اقامت به زیرصفحه اقامت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==index.php?catid=50
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 783
- تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 257
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه 515
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 14 : صفحه 279
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 599
- کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 1 : صفحه 331
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 3 : صفحه 377
- مهذب الاحکام جلد 9 : صفحه 273