اغتیال ( کشتن به نیرنگ )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اغتیال ( کشتن به نیرنگ ) : کشتن به نیرنگ و غافل گیرانه
اغتیال یعنی هلاک کردن و به ناگاه کشتن (1) است و مغتال آن کسی است که از طریق کشتن انسان، به مال او دست پیدا میکند. مثل این که داخل خانه کسی شده و یا در سفر با او مصاحبت کرده سپس بوسیله سمّ او را میکشد. (2)
اغتیال: به نیرنگ یا غافلانه کسی را کشتن / مال دیگری را به نیرنگ گرفتن.
در باب جهاد آمده است.
مفهوم نخست: تفاوت اغتیال با ترور در آن است که ترور در اصطلاح قتل سیاسی، به وسیله سلاح است 1؛ لیکن اغتیال، کشتن کسی که به صورت غافلگیرانه یا با نیرنگ است؛ خواه با سلاح باشد یا خیر و یا در امور سیاسی باشد یا نباشد. پس اغتیال اعم از ترور است و ترور از مصادیق اغتیال می‌باشد.
اغتیال کافر ذمّی (--» اهل ذمّه) و نیز کافر حربی (--» اهل حرب) که بین وی و مسلمانان عقد امان (--» امان) یا صلح بسته شده باشد، جایز نیست. اغتیال کافر حربی در حال جنگ با مسلمانان جایز است. 2
اگر حربیان ادّعا کنند که اهل کتاب (--» اهل کتاب) هستند، سخنشان بدون نیاز به بیّنه (--» بیّنه) پذیرفته و از ایشان جزیه (--» جزیه) گرفته می‌شود، لیکن چنانچه بعد روشن شود دروغ گفته‌اند، اغتیال آنان جایز است. 3
کشتن غافلگیرانه کافر ذمّی که با یورش بر مسلمانان پیمان خویش را نقض کرده، جایز است. 4 عقد هدنه‌ای را که به هر دلیل فساد آن معلوم شده است، باید نقض و آن را به کفّار اعلام کرد و پیش از اعلام، اغتیال آنان جایز نیست 5 (--» آتش بس) .
کافر حربی که به اشاره مسلمانی به صف مسلمانان پیوسته و با وی بر امان تفاهم کرده است، همان اشاره، امان
به شمار می‌رود. اگر کافر از اشاره، گمان امان برده، لیکن مسلمانان چنین اراده‌ای نداشته‌اند، کافر، اغتیال نمی‌شود، بلکه به جای امن باز گردانده می‌شود و اگر کافر از اشاره، امان نفهمیده باشد، اغتیال او جایز است. 6
مفهوم دوم: آنچه از اموال اهل حرب - بدون جنگ - به نیرنگ و فریب گرفته شود، در صورتی که در زمان صلح بوده است، باید به صاحبش باز گردانده شود، امّا اگر در زمان صلح نبوده، از آنِ گیرنده آن است و در چگونگی پرداخت خمس آن اختلاف است.
منشأ اختلاف، اختلاف نظر در صدق عنوان غنیمت بر آن است؛ کسانی که آن را مصداق غنیمت دانسته‌اند، به پرداخت خمس آن بدون در نظر گرفتن مؤنه سال قائل شده‌اند؛ لیکن آنان که آن را غنیمت ندانسته‌اند، پرداخت خمس را در صورتی واجب می‌دانند که مازاد بر مؤنه سال باشد 7 (--» خمس) .
به قول مشهور، مال ناصبی (--» ناصبی) که به اغتیال گرفته شده، از آنِ گیرنده آن است، لیکن خمس آن بدون در نظر گرفتن مؤنه سال باید پرداخت شود. 8
1 - مبسوط در ترمینولوژی حقوق 2 1201.
2 - جواهر الکلام 21 78 - 81.
3 - قواعد الاحکام 1 508.
4 - 516.
5 - تذکرة الفقهاء 9 373؛ جامع المقاصد 3 471.
6 - تذکرة الفقهاء 9 90 - 92.
7 - العروة الوثقی 2 368؛ الدروس 1 258؛ مستمسک العروة 9 449 - 450.
8 - العروة الوثقی 2 368؛ مستمسک العروة 9 451؛ الحدائق الناضرة 12 369.
منابع
- کمال الدین و تمام النعمة : صفحه [۱]
- فقه السنة جلد 2 : صفحه 421
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 582
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- ترور
- به لحاظ مقتول:
- اغتیال حربی، اغتیال ذمی