اصالت حَظر

توضیح مفهومی

اصالت حَظر : منع تصرّف در اشیا قبل از اباحه شرع

حظر به معنای منع است و اصالت حظر به معنای حکم اولی عقل به منع تصرف در اشیا با قطع نظر از وجود شرع و حکم شارع نسبت به آنها است.

در این که عقل، صرف نظر از احکام شرع، نسبت به افعال عادی انسان، که انتفاع از آن صحیح است و برای کسی ضرر ندارد ـ در مقابل افعال ضروری مثل تنفس و نیز در مقابل افعال قبیحی که ضرر دارد و افعالی که در نزد عقلا حسن است _ چه حکمی دارد، میان اصولیون اختلاف است:

1. عده‌ای اعتقاد دارند عقل در این موارد، به اباحه و جواز ارتکاب حکم می‌دهد؛

2. برخی بر آن‌اند که حکم عقل در این موارد، حظر و منع ارتکاب است؛

3. برخی دیگر، مانند ' حاجبی '، اعتقاد دارند عقل هیچ گونه حکمی در این موارد ندارد؛

4. گروهی مانند ' اشعری ' معتقدند عقل به توقف حکم می‌نماید.

استدلال معتقدان به حظر این است که اشیای موجود در طبیعت از آن خدا و ملک او است و انسان هم جزئی از طبیعت است، پس انسان و اعمال او همگی مخلوق و مملوک خداوند است؛ بنا بر این، تصرف در ملک خداوند، بدون اجازه او بنا بر حکم عقل، ممنوع است.

اصالت حظر و اصالت احتیاط با یک دیگر شباهت دارند؛ به گونه‌ای که بعضی توهم کرده‌اند بحث از اصالت حظر، همان بحث از اصالت احتیاط است؛ اما حقیقت آن است که بین این دو تفاوت هایی به شرح زیر وجود دارد:

1. اصل احتیاط در موارد شناخت وظیفه ظاهری مکلف جاری است، ولی اصل حظر برای شناخت حکم واقعی قضیه به کار می‌رود؛ به بیان دیگر، اصل حظر، ناظر به شناخت حکم اشیا از نظر عناوین اولیه آنها است؛ بر خلاف اصل احتیاط که ناظر به شناخت حکم اشیا از نظر شک در احکام اولی آنها می‌باشد؛

2. اصل احتیاط ناظر به عمل مکلف است، چه به اعیان خارجی تعلق بگیرد و چه به غیر آن، ولی اصل حظر، ناظر به جواز و عدم جواز انتفاع از اعیان خارجی است، از آن رو که تصرف در ملک الهی می‌باشد.

منابع

1. معارج الاصول : صفحه 202
2. فوائد الاصول جلد 3 : صفحه (328-329)
3. ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 504
4. سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه 340
5. منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 18
6. انوار الاصول جلد 3 : صفحه 74
7. فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 355
8. بحرالفوائد : صفحه 3
9. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه (400-401)
10. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 148
11. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «اصالت حَظر» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

اصل حظر

وابسته

اصالت وقف، اصل اباحه ( اصول فقه )، اصل احتیاط ( اصول فقه )، اصل برائت ( اصول فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اصالت حَظر به زیرصفحه اصالت حَظر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 500
• الذریعة الی اصول الشریعة جلد 2 : صفحه 329، 332، 345
• اللمع فی اصول الفقه : صفحه 337
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 1 : صفحه 158، 163
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 105
• المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 13، 22، 72
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 74، 75
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 504
• بحرالفوائد : صفحه 3
• بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 79
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 212
• سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه 340
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 254
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 355
• فوائد الاصول جلد 3 : صفحه (328-329)
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 308
• معارج الاصول : صفحه 202
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 492
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 148، (400-401)
• منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 18
• نهایة الاصول : صفحه 570