استعمال ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
استعمال
استعمال: به کار گرفتن.
مراد از استعمال بر حسب آنچه بدان اضافه می‌شود، متفاوت است مانند استعمال عطر، آب و پوست که مراد از آن به ترتیب بوییدن یا به لباس و بدن زدن، نوشیدن و مصرف کردن در تطهیر و طهارت، و استفاده در لباس، کفش و مانند آن است. احکام آن نیز بر حسب عناوینی که بدان اضافه می‌شود، مختلف است که تفصیل هر یک در مدخل مربوط آمده است. در این جا به اجمال، به کلّیات احکام آن اشاره و به نمونه هایی از آن که در باب‌های طهارت، صلات، حج و اجاره آمده ذکر می‌شود.
استعمال، موضوع احکام پنج گانه تکلیفی ذیل است:
1. واجب: تیمّم کسی که به دلیل دسترسی نداشتن به آب، برای نماز تیمّم کرده و پیش از شروع نماز، به آب دست یافته است، باطل می‌شود و استعمال آب برای وضو یا غسل واجب می‌شود 1 (--» تیمّم) .
2. حرام: به کار گیری ظروف طلا و نقره به طور مطلق حتی به قول مشهور در غیر خوردن و آشامیدن 2 و استعمال عطر برای مُحرم 3 (--» احرام) ، حرام است.
3. مستحب: استعمال عطر 4 به ویژه برای نمازگزار 5 و نیز در روز جمعه مستحب است. 6
4. مکروه: به کارگیری اجیر پیش از تعیین دستمزد او کراهت دارد. 7
در کراهت استعمال حنا به قصد زینت برای محرم (--» احرام) اختلاف است. قول به کراهت، به اکثر، بلکه مشهور نسبت داده شده است. 8
5. مباح: استعمال آب به کار رفته در وضو یا غسل 9 (--» آب مستعمل) و استفاده از پوست حیوان حلال گوشت تذکیه شده، مباح است 10 (--» پوست) .
1 - الحدائق الناضرة 4 377.
2 - جواهر الکلام 6 328 - 332.
3 - 18 323.
4 - الحدائق الناضرة 5 576.
5 - العروة الوثقی 1 574.
6 - وسائل الشیعة 7 364.
7 - جواهر الکلام 27 253.
8 - 18 428 و الحدائق الناضرة 15 560.
9 - العروة الوثقی 1 46 - 48.
10 - النهایة (شیخ طوسی) 58.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 437
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- به لحاظ احکام تکلیفی:
- استعمال حرام، استعمال مباح، استعمال مستحب، استعمال مکروه، استعمال واجب
- به لحاظ طلا و نقره:
- استعمال طلا، استعمال ممزوج به طلا، استعمال ممزوج به نقره، استعمال نقره
- به لحاظ متعلق:
- استعمال آب، استعمال اجیر، استعمال اشنان، استعمال انفیه، استعمال حریر، استعمال خاک، استعمال دارو، استعمال دخانیات، استعمال ریاحین، استعمال شیاف، استعمال ظرف، روغن مالی