استعاره تمثیلیه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استعاره تمثیلیه : استعاره با انتزاع وجه شبه از امور متعدد، و تشبیه حالی به حالی دیگر
استعاره از نظر شیوه انتزاع وجه شبه بر دو قسم است: 1. استعاره تمثیلیه؛ 2. استعاره غیر تمثیلیه.
«استعاره تمثیلیه» آن است که وجه‌شبه از امور متعدد انتزاع شده باشد؛ به عبارت دیگر، استعاره تمثیلیه، تشبیه یکی از دو طرف استعاره- که از امور متعدد انتزاع شده‌اند- به طرف دیگر است، به تصور این که صورت مشبه‌به عین صورت مشبه است؛ مانند:
1. «إِنَّ اللّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ» (توبه// 111) . خداوند سبحان در این آیه تقدیم‌کردن جان مؤمنان را به معامله میان خود و پروردگارشان تشبیه می‌کند.
این استعاره را «استعاره تمثیلیه» می‌گویند؛ چون در آن، حالی به حال دیگر تمثیل شده است؛ نه این که فقط لفظی به لفظ دیگر تشبیه شده باشد. و چون مشبه در جمله آورده نشده، استعاره صورت گرفته است.
2. «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا» (آل عمران// 103) . در این‌جا یاری خواستن از خدا و اطمینان عبد از حمایت خداوند و همچنین نجات از سختی‌ها را به چنگ زدن انسان گرفتار به ریسمان استواری تشبیه کرده که از مکان بلندی آویزان شده و اطمینان هست که پاره نمی‌شود.
استعاره تمثیلیه از رساترین انواع استعاره است و مجاز مرکب شمرده و در قرآن فراوان یافت می‌شود.
نیز ر.ک:استعاره غیرتمثیلیه.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 155
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 330
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 327
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه استعاره تمثیلیه به زیرصفحه استعاره تمثیلیه/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.