استخفاف ( فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ استخفاف ( فقه )

◄ استخفاف حج

◄ استخفاف مؤمن ( فقه )

◄ استخفاف نماز ( فقه )

توضیح مفهومی

. سبک شمردن‏

سبک شمردن (استخفاف‏) کوچک وخوار شمردن.

از احکام آن در بابهای مختلف، همچون طهارت، شهادات و حدود سخن گفته‏‌اند؛ چنان که در کتب نگاشته شده در موضوع قواعد فقهی در ذیل قاعده «حرمت اهانت به محترمات» به این موضوع نیز پرداخته‏‌اند (---> قاعده حرمت اهانت محترمات) .

چگونگی تحقق استخفاف: سبک شمردن چیزی یا با گفتار محقق میشود از قبیل به کار بردن کلمات بیانگر آن، مانند دشنام دادن و یا با فعل، از قبیل انجام دادن کاری که بر آن دلالت دارد. افعال دلالت کننده بر استخفاف چند گونه است:

1. کارهایی که دلالت آنها بر استخفاف صریح است و تحقق استخفاف به آن، متوقف بر قصد استخفاف نیست، بلکه با قصد غیر استخفاف نیز از عنوان استخفاف خارج نمیشود، مانند انداختن نجاست بر چیزی که احترام آن واجب است.

---

380

2. کارهایی که ظهور در استخفاف دارد، لیکن با قصد غیر استخفاف از استخفاف خارج میشود، مانند مالیدن چیزی محترم بر پشت یا پای خود به قصد شفا گرفتن.

3. کارهایی که ظهور در استخفاف ندارد و تحقق استخفاف و عدم آن منوط به قصد انجام دهنده آن است، مانند دراز کردن پا در محضر قرآن کریم. 1

حکم تکلیفی: حکم استخفاف بر حسب نوع و متعلق آن متفاوت است. استخفاف نسبت به آنچه از نظر شرع احترام آن واجب است، حرام میباشد؛ خواه از زمانهای شریف باشد، مانند ماه رمضان، ماههای حرام و روز جمعه یا از مکانهای شریف، همچون مکّه مکرمه، مساجد و مشاهد مشرفه یا اشخاص شریف، مانند پیامبران و امامان معصوم علیهم السّلام، حضرت صدیقه طاهره علیها السّلام و مؤمن و نیز فرشتگان و یا غیر آنها از محترمات، از قبیل قرآن کریم، سخنان معصومان علیهم السّلام، تربت امام حسین علیه السّلام و کعبه مشرفه و نیز احکام شرعی و خوردنیها، چون نان (---> احترام) .

برخی مراتب استخفاف- که بیانگر بی اعتقادی استخفاف کننده به آن موضوع است- موجب کفر و ارتداد (---> ارتداد) میشود، مانند اهانت (---> اهانت) و استهزای خدا و اسماء و صفات او، پیامبران و معصومان علیهم السّلام، قرآن کریم، کعبه و احکام ضروری و مسلّم دینی و شرعی (---> استهزاء) .

استخفاف در برخی موارد جایز است، مانند استخفاف نسبت به بدعت گذار (---> بدعت) ، کافر حربی (---> اهل حرب) و مسلمانی که آشکارا مرتکب گناهان میشود. 2

ترک سنن: ترک مستحب و انجام دادن مکروه، حتی همه مستحبات و مکروهات، حرام نیست و در نتیجه موجب سقوط عدالت فرد نمیشود (---> عدالت) ؛ لیکن اگر ترک مستحبات و ارتکاب مکروهات به حدّ استخفاف و بی اعتنایی به احکام شرع برسد، مانند اینکه بر ترک مستحبات و ارتکاب مکروهات اصرار ورزد، آیا

---

381

موجب سقوط عدالت فرد میشود یا نه و درصورت نخست آیا منشأ سقوط عدالت، معصیت بودن عمل است یا خلاف مروّت بودن آن، اقوال مختلف است. 3 برخی، ترک یک صنف از مستحبات، همچون نمازهای مستحب را در صورت اصرار بر آن و عادت قرار دادن به جهت خلاف مروّت بودن، موجب سقوط عدالت دانسته‏‌اند. 4

1. القواعد الفقهیة (بجنوردی) 5/ 296- 297

2. جواهر الکلام 41/ 412- 413

3. الروضة البهیة 3/ 130؛ مرآة العقول 15/ 398؛ الدرر النجفیة 4/ 47- 48؛ مفاتیح الأصول/ 557؛ مشارق الأحکام/ 194- 195؛ کتاب الشهادات (گلپایگانی) / 69- 70

4. مسالک الأفهام 14/ 171- 172.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 4 : صفحه 379

اصطلاح‌نامه

اعم

تحقیر ( فقه )

اخص

استخفاف حج، استخفاف مؤمن ( فقه )، استخفاف نماز ( فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه استخفاف ( فقه ) به زیرصفحه استخفاف ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 4 : صفحه 379