آیه زکات ( 103 توبه)
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه زکات ( 103 توبه ) : آیه 103 توبه، در باره زکات اموال
به آیه 103 سوره توبه 'آیه زکات' می‌گویند: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاَتَکَ سَکَنٌ لَّهُمْ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»؛ «از اموال آنان صدقهای بگیر تا به وسیله آن پاک و پاکیزهشان سازی و برایشان دعا کن زیرا دعای تو برای آنان آرامشی است و خدا شنوای داناست».
زکات به معنای رشد حاصل از برکت دادن خدا و همچنین به معنای پاک کردن آمده است. در این آیه، به بُعد اخلاقی، روانی و اجتماعی زکات اشاره شده است: نخست این که زکات مایه پاکی و رشد است؛ یعنی زکات‌پردازان را از رذایل اخلاقی همچون دنیاپرستی، بخل و امساک پاک کرده، نهال نوع‌دوستی و سخاوت و توجه به حقوق دیگران را در آن‌ها پرورش می‌دهد.
و دیگر این که مفاسد و آلودگی‌های ناشی از فقر و فاصله طبقاتی و محرومیت گروهی در جامعه، با انجام این فریضه الهی برچیده، و صحنه اجتماع از این آلودگی پاک، و یک نوع همبستگی اجتماعی و پیشرفت اقتصادی در سایه این قانون تأمین می‌شود.
در آیه 60 همین سوره به موارد مصرف زکات اشاره شده است: «إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ»؛ «صدقات تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیان (گردآوری و پخش) آن و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود و در (راه آزادی) بردگان و وامداران و در راه خدا و به در راه مانده اختصاص دارد (این) به عنوان فریضه از جانب خداست و خدا دانای حکیم است».
به جهت ذکر موارد مصرف زکات، از این آیه نیز برخی به 'آیه زکات' تعبیر آورده‌اند، اما غالباً به آن، «آیه صدقات» گفته‌اند.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 8 : صفحه 117
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 377
- التفسیر الکبیر جلد 16 : صفحه (177-180)