آیات سجده ( فقه)
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
آیات سجده: آیاتِ موجب وجوب یا استحباب سجده.
به آیاتی که خواندن یا گوش دادن آن‌ها سبب وجوب یا استحباب سجده است، آیات سجده گفته می‌شود. آیات سجده پانزده آیه است که سجده در چهار آیه، واجب و در یازده آیه، مستحب است. 1
آیات دارای سجده واجب که به آن‌ها عزائم یا آیات عزائم (--» عزائم) گفته می‌شود، عبارتند از: سجده 15، فصلّت 37، نجم 62 و علق 19. همچنین یازده آیه دارای سجده مستحب عبارتند از: اعراف 206، رعد 15، نحل 49 - 50، اسراء 109، مریم 58، حج 18 و 77، فرقان 60، نمل 26، ص 24 و انشقاق 21.
از آیات سجده در باب‌های طهارت و صلات سخن رفته است.
آیات سجده در سه موضوع ذیل مورد بحث قرار می‌گیرد.
1. تلاوت: سجده کردن در صورت تلاوت آیات دارای سجده واجب، واجب و در صورت تلاوت آیات دارای سجده مستحب، مستحب است. 2 در این که در صورت تکرار تلاوت آیات سجده و پیش از سجده برای تلاوت اول، سجده
157
تکرار می‌شود یا یک سجده برای تمامی تلاوت‌ها کافی است، اختلاف است. 3
2. گوش دادن: حکم گوش فرا دادن به آیات سجده از شخص یا رسانه‌ای - مانند رادیو و تلویزیون - به طور زنده و مستقیم، حکم تلاوت آن‌ها است، 4 امّا در وجوب سجده در صورت گوش دادن به تلاوتی که به طور غیر مستقیم از رسانه‌ها پخش می‌شود یا تلاوت کودک غیر ممیّز یا تلاوت کسی که قصد تلاوت قرآن را ندارد، اختلاف است. 5
3. شنیدن: در وجوب یا استحباب سجده برای به گوش رسیدن آیه دارای سجده واجب - بدون قصد شنیدن آن - اختلاف است 6؛ همچنان که بنا بر قول به وجوب نیز در وجوب سجده برای شنیدن غیر مستقیم آن از رسانه‌ها یا کودک غیر ممیّز و یا کسی که بدون قصد تلاوت قرآن آن را تلاوت می‌کند، اختلاف است. 7 حکم شنیدن آیات دارای سجده مستحب، حکم تلاوت آن‌ها است. 8
احکام سجده: زمان انجام سجده واجب یا مستحب، پس از پایان یافتن آیه سجده است. 9 نیز وجوب یا استحباب سجده در این زمان، فوری است 10 و در صورت ترک عمدی یا سهوی، سجده بعداً انجام می‌شود. 11 سجده اعم از واجب یا مستحب، تکبیر، تشهّد و سلام ندارد 12، امّا خواندن ذکر سجود به ویژه اذکار وارد شده در سجده، مستحب است. 13 نیز تکبیر برای سر برداشتن از سجده مستحب است و از برخی قول به وجوب آن نقل شده است. 14
طهارت، رو به قبله بودن و پوشاندن عورت (--» عورت) در صحّت این سجده شرط نیست، لیکن از برخی قول به وجوب ستر عورت نقل شده است. 15 در اعتبار مباح بودن مکان و لباس و نیز قرار دادن پیشانی و دیگر مواضع هفتگانه بر چیزی که سجده بر آن صحیح است (--» مساجد سبعه) و بالا نبودن محل سجده از سایر مواضع سجده بیش از چهار انگشت، اختلاف است. 16
1 - جواهر الکلام 10 210 - 214.
2 - 220 - 223.
3 - 218.
4 - 217 و 223 و تحریر الوسیلة 2 629.
5 - توضیح المسائل مراجع م 1096.
6 - جواهر الکلام 10 220 - 223.
7 - توضیح المسائل مراجع م 1096.
8 - 10 223.
9 - 214 - 217.
10 - 219 - 220.
158
11 - 232 - 233.
12 - 224 - 225.
13 - 231 - 232 و مستمسک العروة 6 425.
14 - جواهر الکلام 10 224 - 225 و مستمسک العروة 6 425.
15 - جواهر الکلام 10 225 - 227.
16 - 228 - 231 و العروة الوثقی 1 687.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 156
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیات سجده ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- اخطار آیه سجده، استماع آیه سجده، تصور آیه سجده، تلقین آیه سجده، تمییز حروف آیه سجده، سجده تلاوت، شنیدن آیه سجده، قرائت آیات سجده، قرائت آیات سجده در نماز، مکان سجده تلاوت، نگاه آیات سجده، نوشتن آیه سجده
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات سجده ( فقه) به زیرصفحه آیات سجده ( فقه)/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.