آموزش
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
آموزش: عمل یاد دادن و یاد گرفتن.
از آن در باب‌های اجتهاد و تقلید، صلات، زکات، تجارت، اجاره، نکاح و دیات به مناسبت سخن رفته است.
حکم: آموزش دارای احکام پنجگانه تکلیفی ذیل است:
1. واجب: یاد گرفتن مسائل و احکام اصول دین مانند توحید، نبوّت و امامت، و فروع دین مانند نماز، روزه، حج، زکات و خمس که دانستن آن‌ها لازم می‌باشد، واجب است. همچنین آموختن علم فقه تا رسیدن به مقام فقاهت برای قضاوت کردن و فتوا دادن و نیز یاد گرفتن علم اصول دین (معارف الهی) برای دفع شبهات و نجات مؤمنان از گمراهی، واجب کفایی است. یاد دادن علوم یاد شده نیز بر عالمان آن‌ها واجب کفایی (--» وجوب کفایی) است، 1 و در صورتی که علم، منحصر به یک شخص باشد، آموزش بر او واجب عینی می‌شود (--» وجوب عینی) .
2. حرام: یاد دادن و یاد گرفتن علوم باطل و گمراه کننده همچون سِحر 2 (--» سحر) ، کهانت 3 (--» کهانت) ، شعبده 4 (--» شعبده) و غنا 5 (--» غنا) ، کتاب‌های گمراه کننده 6 (--» کتب ضالّه) ، و صنعت‌های حرام مانند چگونگی ساختن آلات لهو و قمار (--» آلات قمار) و درست کردن مشروبات الکلی 7 حرام است (--» آلات لهو) .
3. مستحب: یاد دادن و یاد گرفتن علوم دینی مانند علم قرآن و علم مبدأ و معاد، افزون بر مقدار واجب، مستحب است. 8 همچنین یاد دادن احکام حلال و حرام به فرزندان در هفت سالگی و نیز شنا، تیر اندازی و شعر ابوطالب به آنان، ریسندگی به زنان 9، نماز به کودک در
145
شش یا هفت سالگی 10 و یاد گرفتن احکام تجارت پیش از اقدام به آن 11 و زبان عربی 12 مستحب است.
4. مکروه: یاد دادن و یاد گرفتن علومی مانند علم اشعار، انساب و حوادث گذشته که دانستن یا ندانستن آن‌ها سود و زیانی ندارد، مکروه است، امّا یاد گرفتن این علوم برای کسب درآمد حلال، مباح است. 13
5. مباح: یاد دادن و یاد گرفتن علومی مانند ریاضیّات، پزشکی، کشاورزی که شریعت از آن‌ها نهی نکرده و انسان در زندگی فردی و اجتماعی بدان نیازمند است، مباح است. 14
احکام: گوشت حیوان شکار شده به وسیله سگی که بدین منظور آموزش دیده، حلال است. 15
گرفتن مزد برای یاد دادن علوم واجب جایز نیست و برای یاد دادن علوم مستحب جایز است. 16 همچنین گرفتن و دادن مزد برای یاد دادن و یاد گرفتن علوم حرام، باطل و حرام است. 17 نیز یاد دادن قرآن به شرط گرفتن مزد، مکروه است. 18 مهریه قرار دادن آموزش علوم مباح مانند یاد دادن قرآن و آموختن صنعتی جایز است. 19
آموزگار اگر دانش آموز را برای یاد دادن بزند و دانش آموز بر اثر آن آسیبی ببیند یا بمیرد، ضامن است. 20
آداب: شایسته است آموزگار در یاد دادن و تأدیب دانش آموزان برابری و مساوات را رعایت کند و برخی را بر برخی برتری ندهد. 21
1 - بحار الانوار 1 173؛ العروة الوثقی 1 11 و 2 620 - 621.
2 - 4 - جواهر الکلام 22 75 و 90 - 94.
5 - المقنعة 588.
6 - السرائر 2 218.
7 - فقه الرضا 301.
8 - بحار الانوار 1 173 و وسائل الشیعة 17 326 - 331.
9 - جواهر الکلام 22 466.
10 - وسائل الشیعة 4 18 - 21 و المبسوط 1 71.
11 - جواهر الکلام 22 450.
12 - وسائل الشیعة 17 327.
13 - 327 و بحار الانوار 1 219.
14 - فقه الرضا 301 و العروة الوثقی 2 308.
15 - جواهر الکلام 36 18 - 19.
16 - العروة الوثقی 2 620 - 621.
17 - جواهر الکلام 22 25.
18 - جامع المقاصد 7 178.
19 - جواهر الکلام 31 32.
20 - المبسوط 7 172 و مجمع المسائل 3 267.
21 - النهایة (شیخ طوسی) 367.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 144
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- آموزش نظامی در مسجد
- به لحاظ قابل:
- تعلم، تعلیم ( فقه )
- به لحاظ نوع:
- آموزش احکام شرعی، آموزش رقص، آموزش شطرنج، آموزش قصه، آموزش موسیقی
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آموزش به زیرصفحه آموزش/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 144