تدارک

متعلّق تدارک یا مال است و یا عمل. تدارک مالی در موارد ضمان) ر ضمان (مطرح است و تدارک عمل یا به اصلاح و رفع نقص آن است و یا به انجام دادن آن پس از ترک عمل در زمان مقرّر و از آن در بابهای طهارت، صلات و حج سخن گفته شده است.

تدارک به اصلاح عمل: اگر فردی در اثنا یا بعد از فراغ از وضو یا غسل به ترک جزء - مانند شستن صورت - یا شرطی از آن - مانند رعایت ترتیب - یقین کند با بقای موالات) ر موالات (، باید جزء یا شرط ترک شده را همراه اعمال پس از آن انجام دهد. همچنین اگر در اثنای عمل در آن شک کند. 1

جزء واجبی از نماز که سهواً ترک و نماز گزار در اثنا متوجّه آن شده است اگر رکن باشد، مانند رکوع و سجود، پیش از دخول در رکن بعدی تدارک‏پذیر است و اگر غیر رکن باشد، مانند ترک یک سجده یا تشهّد رکعت دوم، چنانچه قبل از دخول در رکن متوجّه شود، برمی‏گردد و آن را تدارک می‏کند و اگر بعد از آن متذکّر گردد پس از اتمام نماز آن را به‏جا می‏آورد.

البتّه بعضی از اجزای فراموش شده مانند قرائت، پس از تجاوز از محل آن، نیاز به تدارک ندارد. در مواردی نیز علاوه بر تدارک عمل، سجده سهو) ر سجده سهو (نیز واجب می‏شود. 2

مأموم در افعالی که باید از امام تبعیّت کند اگر از روی فراموشی از وی پیشی گیرد - مانند آنکه پیش از امام به رکوع یا سجده رود یا سر از سجده بردارد - برمی‏گردد و با امام آن را تدارک می‏کند. 3

تدارک به انجام دادن عمل: کسی که بدون غسل یا نماز احرام، محرم شده بنابر مشهور مستحب است آن را تدارک و پس از آن احرام را اعاده کند. 4

اگر وقوف اختیاری مشعر الحرام) ر وقوف (از حاجی فوت شود قبل از زوال روز عید قربان می‏تواند آن را تدارک کند، به شرط آنکه وقوف عرفه از او فوت نشده باشد. 5

1. کتاب السرائر 103 /1 و 118؛ العروة الوثقی 251 /1؛ مستمسک العروة 2 513 /2. شرائع الإسلام 3 88 /1. الروضة البهیة 4 802 - 801 /1. جواهر الکلام 86 /19. 5 185 /18.