نمایش مبدأ برای حذف الف رسم الخط

== توضیح مفهومی ==

'''حذف الف رسم الخط''' : از موارد اختلاف رسم الخط مصاحف عثمانی با رسم الخط متداول

اعراب مردمانی بادیه‌نشین و دور از فرهنگ و همواره در حال کوچ و حرکت بودند و خط و کتابت بین آن‌ها رواج نداشت. تنها اندک زمانی پیش از اسلام در پی سفرهای تجاری به شام و عراق، خط و کتابت را از اقوام مجاور خود فراگرفتند. از مشخصات رسم‌الخط دوره صدر اسلام، نداشتن نقطه، اعراب، تشدید و… است.

اصل در نوشتن، ضبط کلمه چنان است که گفته می‌شود و صورت مکتوب کلمه باید بدون کاستی و یا افزایشی و هیچگونه تغییر و تبدیلی حاکی و مبیّن صورت ملفوظ آن باشد. اما در مصاحف عثمانی این اصل رعایت نشده و حروف زیادی در آن یافته می‌شود که مخالف آن طرزی است که تلفظ می‌گردد. این امر به دلیل ابتدائی بودن رسم‌الخط، و فقدان نقطه، اعراب، تشدید و- به طور کلی- هر گونه علامتگذاری در صدر اسلام است.

اختلاف این رسم‌الخط با رسم الخط متداول، در قالب شش قاعده بیان شده است که عبارتند از: حذف؛ زیادت؛ تبدیل؛ اتصال؛ انفصال؛ نوشتن کلماتی با دو قرائت به یک شکل.

حذف، در رسم الخط عثمانی، دارای اقسامی است:

1. حذف الف: در مصاحف عثمانی، حرف الف در برخی کلمات، در مواردی حذف شده است. برخی از این کلمات عبارتند از: کتاب (هود: 1؛ فصلت: 3 و...) ؛ بسم الله؛ قادر؛ عالم؛ قانتین؛ سلیمان؛ إسحاق؛ أبواب؛....

2. حذف واو: در کلماتی مانند: الموءدة؛ لَیَؤس؛ الغاوُن؛ «'''سَنَدْعُ الزَّبَانِیَةَ'''» (علق// 18) ؛ «'''وَیَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ'''» (شوری// 24) ؛ «'''وَیَدْعُ الإِنسَانُ بِالشَّرِّ'''» (اسراء// 11) ؛ «'''یَوْمَ یَدْعُ الدَّاعِ إِلَی شَیْءٍ نُّکُرٍ'''» (قمر// 6) .

3. حذف یاء: در موارد متعدّدی یاء متکلم در مصاحف عثمانی ثبت نشده است، مانند: فارهبون؛ فاعبدون؛ «'''فَلَمَّا جَاء سُلَیْمَانَ قَالَ أَتُمِدُّونَنِ بِمَالٍ فَمَا آتَانِ اللَّهُ'''» (نمل// 36) ؛ «'''فَلاَ تَسْأَلْنِ مَا لَیْسَ لَکَ'''» (هود// 46) ؛ «'''أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُواْ'''» (بقره// 186) ؛ «'''أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ'''» (آل عمران// 20) ؛ «'''خَافَ مَقَامِی وَخَافَ وَعِیدِ'''» (ابراهیم// 14) ؛ «'''لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ'''» (اسراء// 62) ؛ «'''عَلَی أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا'''» (کهف// 66) ؛ «'''فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ'''» (فجر// 15) .

در موارد دیگری- غیر یاء متکلم- هم حذف شده است، مثل: «'''أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُواْ'''» (بقره// 186) ؛ «'''یَوْمَ یَأْتِ لاَ تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ'''» (هود// 105) ؛ «'''مَن یَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ'''» (کهف// 17) ؛ «'''سَوَاء الْعَاکِفُ فِیهِ وَالْبَادِ'''» (حج// 25) ؛ «'''وَجِفَانٍ کَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَّاسِیَاتٍ'''» (سبأ// 13) ؛ «'''لِیُنذِرَ یَوْمَ التَّلَاقِ'''» (غافر// 15) ؛ «'''إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ یَوْمَ التَّنَادِ'''» (غافر// 32) ؛ «'''وَاللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ'''» (فجر// 4) ؛ «'''وَمِنْ آیَاتِهِ الْجَوَارِ فِی الْبَحْرِ'''» (شوری// 32) .

4. حذف نون: در برخی کلمات، حرف نون که لام الفعل کلمه بوده در مصاحف عثمانی ثبت نشده است، مثل: «'''أَلَمْ یَکُ نُطْفَةً مِّن مَّنِیٍّ یُمْنَی'''» (قیامت// 37) ؛ «'''وَإِن تَکُ حَسَنَةً یُضَاعِفْهَا'''» (نساء// 40) ؛ «'''یَا بُنَیَّ إِنَّهَا إِن تَکُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ'''» (لقمان// 16) ؛ «'''قَالُوا أَوَلَمْ تَکُ تَأْتِیکُمْ رُسُلُکُم بِالْبَیِّنَاتِ'''» (غافر// 50) ؛ «'''فَلَمْ یَکُ یَنفَعُهُمْ إِیمَانُهُمْ'''» (غافر// 85) .

نیز  ر.ک:[[قواعد رسم قرآن]].
=== منابع ===
#کتاب المصاحف : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5389/index.htm#103 (103-117)]
#البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#388 (388-408)]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::رسم قرآن]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_4.htm#169 169]
*[[منبع::البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#388 (388-408)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#389 389]
*[[منبع::کتاب المصاحف]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5389/index.htm#103 (103-117)]
[[رده:حذف الف رسم الخط]]
[[کد::269048| ]]