عملکردها

تفاسیر حشویه

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۳ فوریهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۱۵:۳۰ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

تفاسیر حشویه : تفاسیر روایی محض، بدون تدبر و تامل در صحت و سقم احادیث

در قرون اولیه و عصرهای آغازین تدوین تفسیر، با توجه به حدیث منقول از پیامبر اکرم (ص) درباره تفسیر به رأی و گناه شمردن چنین تفسیری، غالب مفسران- به‌جز باطنیان- برای این‌که مرتکب چنین خطایی و معذب به آتش دوزخ نشوند، کوشیدند به جای تدبر و اعمال نظر و استنباط از آیات و بیان مفهوم و مفاد قرآن، به نقل احادیث پیامبر اکرم (ص) یا اصحاب در تفسیر آیه‌ای بپردازند؛ تا آن‌جا که برخی از اخباریان شیعه و ظاهرگرایان سنّی می‌گفتند اگر حدیثی در تفسیر آیه‌ای از قرآن نرسیده باشد، آن آیه را نباید تفسیر کرد؛ باید گفت خدا و رسولش به تفسیر این آیه دانا هستند. این شیوه باعث شد این گروه برای یافتن حدیثی در تفسیر آیات قرآن، به هر منبع و سرچشمه‌ای مراجعه کنند؛ لذا در صحت و سقم حدیث، تدبر و درایت را لازم نمی‌دانستند؛ در نتیجه، روایات اسرائیلی و ساخته و پرداخته سازندگان و سوداگران حدیث به فراوانی وارد احادیث تفسیری ‌شد.

در قرن چهارم و پنجم هجری به‌این دسته لقب 'حشویه' داده بودند؛ یعنی کسانی که مغزهای خود را انباشته از حدیث کرده، درباره آن هیچ نمی‌اندیشند و اصالت را به حدیث می‌دهند. یکی از آثار حشوی‌گری، اعتقاد به تحریف قرآن بود.

منابع

  1. دائرة المعارف تشیع جلد 4 : صفحه 314

اصطلاح‌نامه

اعم

تفاسیر قرآن

منابع

  • دائرة المعارف تشیع جلد 4 : صفحه 314
  • شناخت قرآن : صفحه 211