نمایش مبدأ برای تعارض استصحاب و استصحاب

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

'''تعارض استصحاب و استصحاب''' : تنافی میان مدلول دو استصحاب

تعارض استصحاب و استصحاب، به معنای تنافی میان مدلول دو استصحاب در موردی خاص است.

این نوع تعارض انواعی دارد:

أ. گاهی هر دو استصحاب متعارض، موضوعی است؛ یعنی در موضوع حکم شرعی جاری می‌شود؛ برای مثال، پدر مسلمانی، فرزند کافری داشته، حال پس از مدتی دو امر حادث شده است: یکی موت مورث (پدر) و دیگری اسلام وارث (فرزند) ، ولی نمی‌دانیم کدام یک تقدم داشته است. این در حالی است که اگر موت پدر (مورث) مقدم باشد، فرزند کافر از او ارث نمی‌برد و اگر اسلام وارث مقدم بر موت مورث باشد، فرزند از پدر ارث می‌برد؛ بنا بر این در این جا دو استصحاب متعارض جاری می‌شود:

1. استصحاب بقای حیات مورث (پدر) تا زمان اسلام وارث (فرزند) که نتیجه آن، تأخر موت از اسلام و ارث بردن است.

2. استصحاب بقای کفر فرزند، که نتیجه آن، تأخر اسلام از موت، و عدم ارث است.

ب. گاهی هر دو استصحاب متعارض، حکمی است؛ یعنی به طور مستقیم در خود حکم شرعی جاری می‌شود، مثل این که شخصی به پاک بودن آب قلیلی یقین داشته، ولی پس از مدتی شک می‌کند که آیا نجس شده یا نه، حال اگر لباس نجسی را با این آب مشکوک آب بکشید، در این جا از سویی استصحاب بقای طهارت آب، و از سوی دیگر، استصحاب بقای نجاست لباس، جاری است، که هر دو استصحاب، حکمی است، زیرا طهارت و نجاست از احکام وضعی می‌باشد.

ج. گاهی از دو استصحاب متعارض، یکی موضوعی و دیگری حکمی است؛ برای مثال، آبی قبلا ' کر بوده، سپس مقداری از آن کاسته شده و الآن در بقای کر بودن آن تردید شده است، حال اگر لباسی نجس در این آب شسته شود، از طرفی، با استصحاب بقای کر بودن آب، به طهارت لباس، و از طرفی دیگر، با اجرای استصحاب بقای نجاست، به نجاست آن حکم می‌گردد. استصحاب اول، موضوعی است، چون کر بودن، موضوع حکم است و استصحاب دوم حکمی است، چون نجاست حکم شرعی است.

د. گاهی دو استصحاب متعارض، تنافی ذاتی دارند؛ برای مثال، مولا می‌گوید: ' صم یوم الخمیس '، تا قبل از روز پنج شنبه، وجوبی نبود و در این روز معین، وجوب آمد، حال عبد بعد از روز پنج شنبه شک می‌کند که آیا ' عدم وجوب ازلی ' باقی و مستمر است یا ' وجوب صوم '، در این جا هم ارکان استصحاب عدم (عدم وجوب صوم) و هم ارکان استصحاب تکلیف (وجوب صوم) تام است، از این رو هر دو جاری شده و تعارض پدید می‌آید. میان استصحاب عدم وجوب ازلی و استصحاب وجوب صوم، تنافی ذاتی وجود دارد.

هـ. گاهی دو استصحاب متعارض، تنافی عرضی دارند؛ یعنی به سبب وجود علم اجمالی، با یک دیگر تعارض پیدا می‌کنند، وگرنه ذاتاً قابل جمع هستند، برای مثال، مکلف، به حدث باطنی و طهارت ظاهری بدن از خَبَث یقین دارد، و سپس با مایعی که مردد است میان شراب و آب، وضو می‌گیرد، آن گاه شک می‌کند که آیا حدث باطنی باقی بوده و افزون بر آن، طهارت ظاهری هم از بین رفته - در صورتی که در واقع با شراب وضو گرفته باشد - و یا طهارت بدن باقی است و حدث باطنی هم از بین رفته - در صورتی که در واقع با آب وضو گرفته باشد - در این جا از سویی استصحاب بقای حدث جاری است، که نتیجه آن نجاست بدن و آلودگی آن به خبث است، و از سوی دیگر، استصحاب بقای طهارت بدن جاری است که نتیجه آن رفع حدث باطنی است.

نکته:

در تعارض استصحاب با استصحاب، یا دو استصحاب در طول یک دیگرند؛ یعنی یکی سببی و دیگری مسببی است، و یا این که در عرض یک دیگرند، که در این صورت، یا از اجرای هر دو، مخالفت قطعی عملی با علم اجمالی لازم می‌آید و یا این چنین نیست، که هر یک از اینها حکم خاص خود را دارد.
=== منابع ===
#انوار الاصول جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#480 480]
#فرائد الاصول جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#736 736]
#المحصول فی علم الاصول جلد 4 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#246 (246-247)]
#الرسائل جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1186/1186_1.htm#244 244]
#مصباح الاصول جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#255 255]
#سیری کامل در اصول فقه جلد 15 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_15.htm#585 585]
#سیری کامل در اصول فقه جلد 15 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_15.htm#580 580]
#ایضاح الکفایة جلد 6 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_6.htm#107 107]
#[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/12733 فرهنگ نامه اصول فقه]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''تعارض استصحاب و استصحاب'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::تعارض استصحابین]]
=== اخص ===
:[[اخص::تعارض استصحاب تعلیقی و تنجیزی]]، [[اخص::تعارض استصحاب سببی و مسببی]]، [[اخص::تعارض استصحاب وجودی و عدمی]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::اصل استصحاب ( اصول فقه )]]، [[وابسته::تزاحم استصحاب و استصحاب]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع:: جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1171/1171_3.htm#489 489]
*[[منبع::آراؤنا فی اصول الفقه جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1176/1176_3.htm#126 126]
*[[منبع::اجود التقریرات جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_2.htm#404 404]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_2.htm#495 495]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_2.htm#496 496]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_2.htm#500 500]
*[[منبع::الحاشیة علی استصحاب القوانین]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/862/index.htm#27 27]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/862/index.htm#80 80]
*[[منبع::الرسائل جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1186/1186_1.htm#244 244]
*[[منبع::المحصول فی علم الاصول جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#246 (246-247)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#247 247]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#252 252]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#253 253]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#255 255]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#256 256]
*[[منبع::المحکم فی اصول الفقه جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/882/882_5.htm#317 317]
*[[منبع::الوافیة فی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1161/index.htm#337 337]
*[[منبع::انوار الاصول جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#449 449]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#480 480]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#484 484]
*[[منبع::ایضاح الکفایة جلد 6]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_6.htm#107 107]
*[[منبع::بحوث فی علم الاصول جلد 6]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_6.htm#190 190]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_6.htm#360 360]
*[[منبع::تسدید الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/887/887_2.htm#426 426]
*[[منبع::تقریرات اصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1169/index.htm#130 130]
*[[منبع::حقایق الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_2.htm#497 497]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_2.htm#498 498]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_2.htm#541 541]
*[[منبع::سیری کامل در اصول فقه جلد 15]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_15.htm#580 580]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_15.htm#585 585]
*[[منبع::علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#421 421]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#423 423]
*[[منبع::فرائد الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#736 736]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#743 743]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#744 744]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#746 746]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#747 747]
*[[منبع::فوائد الاصول جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#681 681]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#694 694]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#696 696]
*[[منبع::کفایة الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#477 477]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#479 479]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#490 490]
*[[منبع::مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5103/index.htm#322 322]
*[[منبع::مصباح الاصول جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#42 42]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#197 197]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#207 207]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#253 253]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#254 254]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#255 255]
*[[منبع::منتقی الاصول جلد 7]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_7.htm#250 250]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_7.htm#268 268]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_7.htm#270 270]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_7.htm#271 271]
*[[منبع::نهایة الافکار جلد 4 جزء -2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_4_-2.htm#111 111]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_4_-2.htm#118 118]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_4_-2.htm#123 123]
*[[منبع::نهایة الافکار جلد 4-2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_4-2.htm#111 111]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_4-2.htm#118 118]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_4-2.htm#123 123]
*[[منبع::نهایة الدرایة فی شرح الکفایة جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5131/5131_3.htm#136 136]
[[رده:تعارض استصحاب و استصحاب]]
[[کد::42333| ]]