تعارض قیاس و عموم کتاب و سنّت
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تعارض قیاس و عموم کتاب و سنّت : تنافی نتیجه قیاس با مدلول حکم عام مستفاد از کتاب یا سنّت معصوم ' ع '
تعارض قیاس و عموم کتاب و سنت، از اقسام تعارض ادله اجتهادی، و به معنای تعارض حکم عام به دست آمده از قرآن یا سنت با حکم مستفاد از قیاس می‌باشد؛ برای مثال، در قرآن آمده: ' الزانیة و الزانی فاجلدوا کل واحد منهما مائة جلدة؛ به هر یک از زن و مرد زنا کار، صد ضربه شلاق بزنید '. [۱] و در جایی دیگر، درباره حکم کنیز زناکار آمده: ' فعلیهن نصف ما علی المحصنات من العذاب '؛ حد کنیز نصف حد زن آزاد است ' [۲] ؛ اصولیون اهل سنت در این جا، عبد را با کنیز قیاس کرده و معتقدند همان گونه که کنیز پنجاه ضربه شلاق می‌خورد، عبد هم پنجاه ضربه شلاق می‌خورد.
میان اصولیون اهل سنت در این که آیا کتاب و سنت به وسیله قیاس تخصیص می‌خورد یا نه، چند نظر وجود دارد:
1. مشهور آنان می‌گویند عموم کتاب و سنت به وسیله قیاس قطعی تخصیص می‌خورد؛
2. برخی هم چون ' بیضاوی ' و ائمه چهار گانه مذاهب اهل سنت، تخصیص عموم کتاب و سنت را به وسیله قیاس ظنی جایز شمرده‌اند؛
3. برخی همانند ' فخر رازی ' و ' ابوعلی جبایی ' معتقدند تخصیص کتاب و سنت به وسیله قیاس مطلقا جایز است، خواه قیاس قطعی یا ظنی و خواه جلی یا خفی باشد.
4. برخی نیز در صورتی که قیاس، جلی باشد، تخصیص کتاب و سنت را به وسیله آن جایز و در صورتی که خفی باشد، غیر جایز دانسته‌اند.
پانوشت
منابع
- التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد -2 : صفحه 322
- التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد -2 : صفحه 309
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه (311-316)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعارض قیاس و عموم کتاب و سنّت به زیرصفحه تعارض قیاس و عموم کتاب و سنّت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.