آیات خمر

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ آیات خمر

◄ آیه 090 مائده

◄ آیه 219 بقره

◄ آیه سکر

توضیح مفهومی

آیات خمر : آیات مربوط به حکم تحریم شراب

مفسران، چهار آیه قرآن را مربوط به حکم تحریم شراب دانسته‌اند:

1. «وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ»؛ «و از میوه‏های درختان نخل و انگور مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاکیزه می‏گیرید در این روشنی است برای جمعیتی که اندیشه می‏کنند‏» (نحل// 67) .

2. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکاری‏ حَتَّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ وَ لا جُنُباً إِلاَّ عابِرِی سَبِیلٍ حَتَّی‏ تَغْتَسِلُوا وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضی‏ أَوْ عَلی‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدِیکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَفُوًّا غَفُوراً»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‏اید در حالی که مست هستید به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می‏گوئید و همچنین هنگامی که جنب هستید، مگر اینکه مسافر باشید، تا غسل کنید، و اگر بیمارید یا مسافر و یا قضای حاجت کرده‏اید و یا با زنان آمیزش جنسی داشته‏اید و در این حال آب (برای وضو و غسل) نیابید با خاک پاکی تیمم کنید، به این طریق که صورتها و دستها را با آن مسح کنید، خداوند بخشنده و آمرزنده است» (نساء// 43) .

3. «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ»؛ «در باره شراب و قمار از تو سؤال می‏کنند، بگو: ' در آنها گناه و زیان بزرگی است، و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بر دارد، (ولی) گناه آنها از نفعشان بیشتر است. و از تو می‏پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: از ما زاد نیازمندی خود. ' این چنین خداوند آیات را برای شما روشن می‏سازد، شاید اندیشه کنید!» (بقره// 219) .

4. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‏اید شراب و قمار و بتها و از لام (که یک نوع بخت‏آزمایی بوده) پلیدند و از عمل شیطانند از آنها دوری کنید تا رستگار شوید» (مائده// 90) .

شرابخواری و میگساری در زمان جاهلیت و قبل از ظهور اسلام فوق العاده رواج داشت و به صورت یک بلای عمومی در آمده بود، تا آنجا که بعضی از مورخان می‏گویند عشق عرب جاهلی در سه چیز خلاصه می‏شد: شعر و شراب و جنگ!، و نیز از روایات استفاده می‏شود که حتی بعد از تحریم شراب مساله ممنوعیت آن برای بعضی از مسلمانان فوق العاده سنگین و مشکل بود، تا آنجا که می‏گفتند: «ما حرم علینا شی‏ء أشدّ من الخمر: هیچ حکمی بر ما سنگین تر از تحریم شراب نبود».

روشن است که اگر اسلام می‏خواست بدون رعایت اصول روانی و اجتماعی با این بلای بزرگ عمومی به مبارزه برخیزد ممکن نبود، و لذا از روش تحریم تدریجی و آماده ساختن افکار و اذهان برای ریشه کن کردن میگساری که به صورت یک عادت ثانوی در رگ و پوست آنها نفوذ کرده بود، استفاده کرد، به این ترتیب که نخست در بعضی از سوره‏های مکی (آیه 67 سوره نحل) اشاراتی به زشتی این کار نمود. «سکر» گرچه در لغت معانی مختلفی دارد، ولی در آیه 67 سوره نحل به معنای مسکرات و مشروبات الکلی است، و معنای مشهور آن همین است. قرآن در این آیه هرگز اجازه شراب سازی از خرما و انگور نداده بلکه با توجه به اینکه مسکرات را در مقابل رزق حسن قرار داده اشاره کوتاهی به تحریم خمر و نامطلوب بودن آن نموده است، بنا بر این نیاز به این نداریم که بگوییم این آیه قبل از نزول تحریم شراب نازل شده و اشاره‏ای به حلال بودن آن است، بلکه به عکس، آیه، اشاره به حرام بودن آن می‏کند و شاید اولین اخطار در زمینه تحریم خمر باشد.

ولی از آنجا که عادت زشت شرابخوری از آن ریشه‏دارتر بود که با این اشاره‏ها ریشه‏کن شود، بعلاوه شراب بخشی از درآمدهای اقتصادی آنها را نیز تامین می‏کرد لذا هنگامی که مسلمانان به مدینه منتقل شدند و نخستین حکومت اسلامی تشکیل شد، دومین دستور در زمینه منع شرابخواری به صورت قاطعتری نازل گشت، تا افکار را برای تحریم نهایی آماده‏تر سازد، در این موقع بود که آیه 219 سوره بقره نازل گردید، در این آیه ضمن اشاره به منافع اقتصادی مشروبات الکلی برای بعضی از جوامع همانند جامعه جاهلیت، اهمیت خطرات و زیانهای بزرگ آن را که به درجات از منافع اقتصادی آن بیشتر است یادآوری می‏شود.

به دنبال آن در آیه 43 سوره نساء به مسلمانان صریحا دستور داده شد که در حال مستی هرگز نماز نخوانند تا بدانند با خدای خود چه می‏گویند. البته مفهوم این آیه آن نبود که در غیر حال نماز، نوشیدن شراب مجاز بود، بلکه برنامه همان برنامه تحریم تدریجی و مرحله به مرحله بود، و به عبارت دیگر این آیه نسبت به غیر حال نماز ساکت بود و صریحا چیزی نمی‏گفت.

آشنایی مسلمانان به احکام اسلام و آمادگی فکری آنها برای ریشه‏کن ساختن این مفسده بزرگ اجتماعی که در اعماق وجود آنها نفوذ کرده بود، سبب شد که در آیه 90 سوره مائده دستور نهایی با صراحت کامل و بیان قاطع که حتی بهانه‏جویان نیز نتوانند به آن ایراد گیرند نازل گردید.

منابع

1. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 101
2. تفسیر نمونه جلد 2 : صفحه 118
3. تفسیر نمونه جلد 3 : صفحه 396
4. تفسیر نمونه جلد 5 : صفحه 70
5. تفسیر نمونه جلد 11 : صفحه 290

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیات خمر» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیات حرمت خمر

اعم

آیات الاحکام ( علوم قرآنی )، اسامی آیات

اخص

آیه 090 مائده، آیه 219 بقره، آیه سکر

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات خمر به زیرصفحه آیات خمر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• تفسیر نمونه جلد 11 : صفحه 290
• تفسیر نمونه جلد 2 : صفحه 118
• تفسیر نمونه جلد 3 : صفحه 396
• تفسیر نمونه جلد 5 : صفحه 70
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 101