مقابله (ادبیات)
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
مقابله (ادبیات) : ذکر دو یا چند معنای هماهنگ، و در پی آوردن معانی مقابل آن‌ها
«مقابله» از انواع اسلوب بدیعی قرآن، و آن جایی است که دو یا چند معنای هماهنگ با یکدیگر آورده سپس به ترتیب، معانی مقابل آن‌ها ذکر شود؛ مانند: «فَأَمَّا مَن أَعْطَی وَاتَّقَی ** وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَی ** فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَی ** وَأَمَّا مَن بَخِلَ وَاسْتَغْنَی ** وَکَذَّبَ بِالْحُسْنَی ** فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْرَی»؛ «حال اگر کسی (مالی) بخشید و پروا و پرهیز ورزید و (وعده) بهشت را استوار داشت، زود است که راهش را به سوی خیر و آسانی هموار کنیم. و اما کسی که دریغ ورزید و بی‌نیازی کرد و بهشت را دروغ انگاشت، زود است که راهش را به سوی دشواری هموار کنیم». (لیل// 5 - 10) .
برخی مقابله را از انواع طباق شمرده و تفاوت آن دو را در این دانسته‌اند که طباق فقط با اضداد پدید می‌آید ولی مقابله اعم از اضداد و غیر آن است، و نیز طباق غالباً بین دو ضدّ مطرح می‌شود ولی مقابله، میان بیش از دو ضدّ است.
بعضی نیز مقابله را به سه نوع «مقابله نظیری»، «مقابله خلافی» و «مقابله نقیضی» تقسیم کرده‌اند.
توضیح هر یک از این واژه‌ها را در مدخل‌های مربوط بیابید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 327
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 458
- اعجاز القرآن : صفحه 87
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 714
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «مقابله (ادبیات)» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مقابله (ادبیات) به زیرصفحه مقابله (ادبیات)/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.